ေ၀ဒနာအေၾကာင္း

အာရုံအရသာကို ခံစားရျခင္းသေဘာသည္ ေ၀ဒနာတည္း။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ခံစား - ေ၀ဒနာ”ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ရူပါရုံ စေသာ အာရုံ ၆-မ်ိဳးကို စိတ္အေၾကာင္း၌ ျပခဲ့ျပီ။ ထုိအာရုံ ၆-ပါးကိုပင္ ဣ႒ာရုံ၊ အနိ႒ာရုံ၊ ဣ႒ာမဇၥ်တၱာရုံဟု ၃-မ်ိဳးခြဲရာ၏။ ထုိတြင္ လူအမ်ားတုိ႔လိုလားေတာင့္တအပ္ ရွာမွီးအပ္ေသာ အာရုံမ်ိဳးသည္ ဣ႒ာရုံမည္၏။ (ဣ႒ာ = လုိလားႏွစ္သက္အပ္ေသာ + အာရုံ) လွေသာ အဆင္း၊ ေကာင္းေသာ အသံ၊ အနံ႔၊ အရသာ အေတြ႕မ်ားႏွင့္ ေကာင္းေသာ နာမည္၊ ေကာင္းေသာ အေဆာက္အအံု စသည္မ်ားတည္း။

လူအမ်ားတို႔ မလိုလားအပ္ မေတာင့္တအပ္ မရွာေဖြအပ္ေသာ အာရုံသည္ အနိ႒ာရုံမည္၏။ (အနိ႒ာ = အလိုမရွိအပ္ေသာ + အာရုံ) မလွေသာအဆင္း၊ မေကာင္းေသာ အသံ၊ အနံ႔၊ အရသာ၊ အေတြ႕၊ နာမည္၊ အိမ္အိုအိမ္ပ်က္ စေသာ အေဆာက္အအံုမ်ားတည္း။ အေကာင္ဘက္လည္းမပါ မေကာင္းဘက္လည္းမပါေသာ အလယ္အလတ္ အာရုံမ်ိဳးသည္ ဣ႒မဇၥ်တၱာရုံ မည္၏။ ရုပ္လည္းမဆုိး၊ လွလည္းမလွေသာ အဆင္း စသည္မ်ားတည္း။

ေ၀ဒနာလည္း သုခ၊ ဒုကၡ၊ ေသာမနႆ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥေပကၡာဟု ၅-မ်ိဳးရွိ၏။ ထုိတြင္ ဣ႒ာရုံမ်ား၌ ေကာင္းေသာ အရသာပါရွိ၏။ ထုိေကာင္းေသာ အရသာကို ခံစားေသာ ေ၀ဒနာကို သုခေ၀ဒနာဟု ေခၚ၏။ (သုခ = ခ်မ္းသာေသာ + ေ၀ဒနာ = ခံစားမူ။) ထိုေကာင္းေသာ အရသာကို ခံစားရေသာအခါ ၀မ္းပန္းတသာ ခံစားၾကရေသာေၾကာင့္ ေသာမနႆေ၀ဒနာ ဟုလည္းေခၚရသည္။ (ေသာမနႆ = ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာျဖစ္ေသာ + ေ၀ဒနာ = ခံစားမူ။) ထုိသုခ၊ ေသာမနႆ ဟုေခၚရေသာ ေ၀ဒနာမ်ား၏ ျဖစ္ပံုသည္ ရူပါရုံ သဒၵါရုံစေသာ ကာမဂုဏ္အာရုံကို ေတြ႕ၾကံဳ ခံစားေနရေသာအခါ ဘုရားအာရုံ၊ တရားအာရုံ စသည္တုိ႔ႏွင့္ ေတြ႕ၾကံဳရ၍ ခ်မ္းသာရႊင္ပ်ေသာအခါတုိ႔၌ ထင္ရွားေပသည္။

အနိ႒ာရုံမ်ား၌လည္း မေကာင္းေသာ အရသာပါရွိ၏။ ထုိမေကာင္းေသာ အရသာကို ခံစားေသာ ေ၀ဒနာကို ဒုကၡေ၀ဒနာ (ဆင္းရဲေသာ ခံစားမူ)ဟုလည္းေကာင္း၊ ေဒါမနႆ ေ၀ဒနာ (စိတ္မခ်မ္းသာေသာ ခံစားမူ) ဟုလည္းေကာင္းေခၚ၏။ ထုိဒုကၡ ေဒါမနႆ ေ၀ဒနာျဖစ္ပံုမ်ားကို ေဒါသေစတသိက္နွင့္စပ္၍ ေသာက၊ ပရိေဒ၀၊ ဒုကၡ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥပါယာသ ဟူေသာ နာမည္မ်ားျဖင့္ ျပခဲ့ျပီ။ (ခႏၶာကိုယ္ အေတြ႕ႏွင့္ ဆုိင္ေသာ စိတ္၏ခ်မ္းသာ ဆင္းရဲကို သုခ ဒုကၡဟု ေခၚ၍ မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ စိတ္တုိ႔ႏွင့္သာဆုိင္ေသာ ခ်မ္းသာ ဆင္းရဲကို ေသာမနႆ၊ ေဒါမနႆဟုေခၚသည္။)

ဣ႒မဇၥ်တၱာရုံ၌ အေကာင္းလည္း မထင္ရွား၊ မေကာင္းလည္း မထင္ရွားေသာ အရသာမ်ားပါရွိ၏။ ထုိအရသာကို ခံစားေသာ ေ၀ဒနာကို ဥေပကၡာေ၀ဒနာဟု ေခၚ၏။ ဤဥေပကၡာ ေ၀ဒနာ၏ အာရုံ အရသာ ခံစားပံုမွာ မထင္ရွားေသာေၾကာင့္ မိမိကိုယ္တုိင္ အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေနရမွန္း မသိနုိင္ေခ်။ သို႔ေသာ္ ေနရင္း၊ ထုိင္ရင္း၊ သြားရင္း၊ လာရင္း၊ မ်ားစြာေသာ အာရုံေတြကို ေတြ႕ရာ၌ ထုိအာရုံအရသာကို မသိသာေသာ ဥေပကၡာေ၀ဒနာေတြကား မ်ားစြာ ျဖစ္လ်က္ ရွိေပသည္။

ဤေ၀ဒနာလည္း ကုသိုလ္ဆုိင္ရာ အာရုံ၏ အရသာကိုလည္း ခံစား၏။ အကုသိုလ္ဆုိင္ရာ အာရုံ၏ အရသာကိုလည္း ခံစား၏။ ဤသို႔ အေကာင္းအဆိုး အာရုံ၏ အရသာကိုလည္း ခံစား၏။ ဤသို႔ အေကာင္းအဆုိး အာရုံ ၂-မ်ိဳးလံုး၏ အရသာကို ခံစားႏုိင္ေသာေၾကာင့္ “ကာမဂုဏ္ စည္းစိမ္ကို ခံစားသည္၊ တရားအရသာကို ခံစားသည္”ဟု ဆုိရာ၌ ဤေ၀ဒနာ သေဘာခ်ည္းမွတ္ပါ။

အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာစာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပေပးထားပါသည္။