ေခတ္ေပၚ ရူပေဗဒသိပၸံႏွင္႔ ဗုဒၶေဟာကိန္း

ဤသႏိ္ၲသုခဆိုသည္႔ နိဗၺန္သို႔ေရာက္ရာ၊ ရရာလမ္းစဥ္ အက်င္႔နည္းလမ္းမွာ
ျမတ္စြာဘုရား ေဟာၾကားေတာ္မူလခဲ႔ေသာ အရိယာသစၥာေလးပါးတို႔အနက္ ေနာက္ဆံုး
ျဖစ္သည္႔ မဂၢသစၥာပင္ျဖစ္ပါသည္။ ဤမဂၢသစၥာ ကိုဒုကၡနိေရာဓ ဂါမိနိပဋိပဒါ၊
ဒုကၡအေပါင္း ခ်ဳပ္ျငိမ္းရာ နိဗၺာန္သို႔ေရာက္ေၾကာင္း အက်င္႔မဂၢင္ရွစ္ပါး လမ္းစဥ္ဟုေခၚ
ၾကသည္။ သမၼာဒိ႒ိ အစသမၼာ သမာဓိ္အဆံုး သီလခန္း၊ သမာခန္း ပညာခန္းဟူ၍
ျမန္မာျပည္ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာအရ သံုးပိုင္းပိုင္းျခားျပီးျဖစ္သည္။
ဤဗုဒၶဘာသာ
၀င္တို႔၏ ပန္းတိုင္ျဖစ္သည္႔ ဒုကၡခပ္သိမ္း ကင္းျငိမ္းရာ နိဗၺာန္သို႔ရဖို႔ရာက္ဖို႔အတြက္
ပထမအရးၾကီးသည္႔အခ်က္ကား ဗဒၶ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ႔ေသာ သေဗၺသခၤါရာ အနိစၥာ
သေဗၺသခၤါရာဒုကၡာ သေဗၺဓမၼာအနတၱာ ျပဳျပင္ဖန္းတီးျခင္းမကင္းသည္႔ သခၤါရတရားတို႔ အျမဲမရွိ ဆင္းရဲ၏။ အစိုးမရ။ အႏွစ္သာရေကာင္အထည္ ငါ သူတစ္ပါးမည္မည္ရရ
ဘာမွမရိွဟု ဆိုေသာ လကၡဏာေရးသံုးပါး၊ ခါးပိုက္ေဆာင္ တရားၾကီးကို ေကာင္းစြာ
နားလည္သေဘာေပါက္ နားလည္ဖို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ဤသည္မွာ သမၼာဒိ႒ိ
အျမင္မွန္ယထာဘူတဥာဏ္သိ႔ု ဦးတည္ျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္ တနည္းအားျဖင္႔ေျပာရလွ်င္
ဤ(၂၀)ရာစုလူသားမ်ားသည္ ၄င္းတို႔၏ ဘိုးဘြားဘီဘင္မ်ားထ ဤကိစၥတြင္တပန္းသာ
ေနသည္ဟုဆိုရေပမည္။ အဘယ္ေၾကာင္႔ဆိုေသာ္ ဤေခတ္တြင္တစ္ဟုန္ထိုး တိုးတက္
ေန ေသာ သိပၸံပညာ၏ အေထာက္အကုူကို ရရွိျခင္းအားျဖင္႔ အနိစၥဓမၼ အစရိွသသည္႔
အျမဲမရွိ ျဖစ္ကာပ်က္ကာ ဓမၼာတာတို႔၏ လွ်ိဳ႔၀ွက္ခ်က္ကို လြယ္လြယ္ကူကူျဖင္႔ ပ်ိဳး
ေထာင္ရယူႏိုင္၏။ အနိစၥဆိုသည္႔ သဘာ၀ဓမၼသည္ သိပၸံပညာ၏ ပမာဏအေျခခံနည္း
ဥပေဒသတစ္ပါးျဖစ္ပါသည္။ ရူပေဗဓေခၚ ရုပ္သဘာ၀ႏွင္႔ ရုပ္သဘာသျဖစ္ေပၚျခင္းအ
ေၾကာင္းကိုေလ႔လာေသာ သိပၸံပညာအတက္ပညာအရ သိရသည္႔မွာ ရုပ္၀တၳဳအားလံုး
သည္အက္တမ္ေခၚ အႏုျမဴလွ်ပ္စစ္ ေရာင္ျခည္မွုန္ကေလးမ်ား၏ အဖြဲ႔အစည္းမွ်သာျဖစ္
၏။ ဤျမဴမွုန္ေရာင္ျခည္မွုန္ကေလးမ်ားသည္ မသည္႔အရာမ်ားျဖစ္သနည္းဆိုေသာ္ အ
ခ်ိဳ႔ကို ႏူရူထြန္ဟုေခၚပါသည္။ အခ်ိဳ႔ကို ပရုိတြန္ဟုေခၚပါသည္။ သူတို႔သည္ အျမဲတမ္း
ရပ္တည္မေနပဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးတစ္ခုတစ္ခု ေရာေႏွာဖြဲ႔စည္းကာ၊ တရစပ္ မရပ္မနားျဖစ္ကာ
ပ်က္ကာသာေနၾကသည္။ သာမာန္အျမင္အားျဖင္႔ ခိုင္မာေတာင္႔တင္းေနသည္ဟုထင္
ရေသာ ရုပ္၀တၳဳဆိုသည္မွာ အမွန္အားျဖင္႔ဤျမဴမွုန္၊ လွ်ပ္စစ္ေရာင္ျခည္မွုန္ကေလး
မ်ား၏အေပါင္းအစည္း အစုအေ၀းတို႔သည္သာျဖစ္၍မရပ္မနားတရစပ္အသစ္ျဖစ္ေပၚ
လာလိုက္အေဟာင္းေပ်ာက္လိုက္စသည္ျဖင္႔မ်က္စိတစ္မွိတ္လွ်ပ္တစ္ျပက္လွ်င
ကုေဋတစ္သိန္းေလာက္ျဖစ္ကာ ကုေဋတစ္သိန္းပ်က္ကာေနသည္႔ အလြန္႔ပလြန္လွ်င္ျမန္
ေသာ ျဖစ္ပ်က္အစဥ္တို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။ ဘိုင္အိုေခာ္ဂ်ီေခၚ သိပၸံပညာဇီ၀ေဗဒ(သတၱေဗဒ)
၏အလိုမွာကိုယ္ခႏၶာ၏အသားစိုင္အသားပြင္႔တို႔မွာကလာပ္စည္းမ်ားျဖင္႔ျပီးေလ၏။
ကလာပ္စည္းမ်ုားကို မွန္ဘီးလူးျဖင္႔ၾကည္႔ေသာအခါ ပ်စ္ခၽြဲေသာ၀တၳဳအတြင္း၌ အသက္ဇီ၀
(၀ါ)ဘ၀င္စိတၱဳပါၸဒ္၏ မူလဘူတျဖစ္ေပၚမွုအစဥ္ကို ေတြ႔ရပါသည္။
ယင္းကလာပ္စည္းမ်ားမွာအာရုံေၾကာကလာပ္စည္း၊ ၾကြက္သားကလာပ္စည္း၊
အသံကလာပ္စည္းအစရွိသျဖင္႔(လူ၏ခႏၶာကိုယ္အရပ္ရပ္၌) ၄င္းတို႔၏ လုပ္ငန္း
အေလွ်ာက္ ကလာပ္စည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိၾကေသာ္လည္း စင္စစ္မွာ ထိုကလာပ္စည္းတို႔
သည္အသက္(ဇီ၀)ႏွင္႔ ျပည္႔စုံေသာ အေျခခံဌာနမ်ား ျဖစ္မွုအရင္းခံအားျဖင္႔တူညီၾကေလ
သည္။လူတစ္ဦး၏ခႏၶာကိုယ္တြင္ကလာပ္စည္းေပါင္းကုေဋတစ္သိန္းရွိသည္။(ေမာ္ဒန္
ဘိုင္အိုလိုဂ်ီပရဖက္ဆာဟင္နရီမာရစ္ႏွင္႔ ေဒါက္တာေဂ်၀ွမ္းကင္းစ္၊ ေအာက္စဖီု႔
ယူနီဘာစီတီ)ေနာက္ရူပေဗဒေခၚသိပၸံပညာက ေနာက္ဆံုးေတြ႔ရွိခ်က္တစ္ခုတြင္ဗုဒၶ၏
ႏွစ္ေပါင္း၂၅၀၀ေက်ာ္က ေဟာကိန္းႏွင္႔တူေနပါသည္။ လူသား၏ကိုယ္ခႏၶာသည္
ေမြးသသည္႔အခ်ိန္မွစ၍ေသဆံုးသည္႔အခ်ိန္အထိ ကံအမွု(၀ါ)ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊
မေနာကံ(ကိုယ္အမွုအရာ၊ႏွုတ္အမွုရာ၊ စိတ္အနမွုအရာ)တို႔၏ျဖစ္ပ်က္အစဥ္သာျဖစ္၍
ေသဆံုးသည္႔ေနာက္လည္းအဆိုပါကုိယ္အမွုအရာစသည္႔ ကံအမွုတိ႔ု၏အဟုန္အရွိန္
ေၾကာင္႔ အသစ္အသစ္ ဆက္လက္ေပၚေသာ ဓာတ္နာမ္ဓာတ္တို႔၏ ျဖစ္ပ်က္
အစဥ္သာတည္း။
ဗုဒၶကတိတိက်က်ေဟာေတာ္မူခဲ႔သည္မွာ အလြန္ေသးငယ္ေသာရုပ္ဓာတ္ျမဴမွုန္
(၀ါ)အႏုျမဴကေလးမ်ားသည္ စကၠန္႔တစ္စိတ္တြင္ သန္းေပါင္း(၅၀၀၀၀)မွ် ျဖစ္ျပီးပ်က္
ေနေၾကာင္း ထိုရုပ္ဓာတ္ျမဴမွုန္အႏုျမဴကေလးေပါင္း(၄၇၈၃၆) သည္ေႏြအခါလွည္းလမ္း
မွလြင္႔လာေသာရထားျမဴမွုန္ကေလးတစ္ခုႏွင္႔ညီမွ်ေၾကာင္းဤအႏုျမဴမွုန္ကေလးမ်ားျဖစ္ပ်က္
အစဥ္သဘည္ အလြန္ျမန္၍ အလြန္အရွိန္ျပင္းေသာ ေလာကဓာတ္ ေရဒီယန္ဓာတ္ေရာင္ျခည္
စသည္တို႔လို သဘာ၀အေလ်ာက္ျဖစ္ေပၚေသာ ေရဒီယိုဓာတ္လွုိင္း၏စြမ္းအင္အားပင္ ျဖစ္သည္။
ေလာကဓာတ္သပၸံပညာ၏ ေနာက္ဆံုးေတြ႕ရွိခ်က္အရ၊ ေရးဒီယို သတၱဳတစ္ဂရမ္
သည္ တစ္စကၠန္႔လွ်င္ ၁.၆၉၉၁၀၉ စင္တီမီတာ အျမန္ႏႈန္းျဖင့္ အဲလီဖာျမဴမႈန္ ၃.၇၀x၁၀
ထုတ္လႊတ္၏။
ဤေနရာတြင္ သိထားဖို႔လိုသည္မွာ ႐ူပဆိုသည့္ ပါဠိေ၀ါဟာရကို စကား
အစီအစဥ္အလိုက္ အမည္အမ်ိဳးေပးထားၾကပါသည္။ ေနရာတိုင္းတြင္ အမည္တစ္မ်ိဳးတည္း သံုး၍မရပါ။
ပရမဏုျမဴဆိုသည့္ ေရွးဗုဒၶေ၀ါဟာရသည္ ယခုေခတ္ အက္တမ္ေခၚ အဏုျမဴ
ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ေရွးေခတ္အယူအဆအ၊ ရထေရႏုျမဴေခၚ ေႏြအခါ လွည္း၊ ရထား၊
ေမာ္ေတာ္ကား သြားရာလမ္းတေလ်ာက္ ေနရာတြင္ လြင့္ေနသည့္ အလြန္ေသးငယ္ေသာ
ျမဴမႈန္ကေလးတစ္ခုသည္ တဇၨာရီေခၚ ျမဴမႈန္ငယ္ ၃၆ ခုႏွင့္ ညီမွ်ပါသည္။ တဇၨာရီျမဴမႈန္
တစ္ခုသည္။ အႏုျမဴ ၃၆ခုႏွင့္ ညီမွ်ပါသည္။ အႏုျမဴတစ္ခုသည္ ပရမာႏုျမဴ ၃၆
လံုးႏွင့္ ညီမွ်ပါသည္။
ပရမာႏုျမဴကို ဗုဒၶ၏ ေရႊဉာဏ္ေတာ္ျဖင့္ ခြဲစိတ္ၾကည့္ရာ ဘာမွ် ျဒပ္သ႑ာန္
မရွိ၊ ပထ၀ီ၊ အာေပါ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာဆုိသည့္ စြမ္းအင္ေခၚ ဓာတ္ပရမတ္မ်ားသာ
ရွိပါသည္ဟု ဆိုပါသည္။
စြမ္းအင္သတၱိဆိုသည္မွာ ပရမာဏုျမဴတိုင္းမွာ ရွိသည့္(၁) မာမႈ၊ ႏူးညံ့မႈဆိုသည့္
ပထ၀ီ ေျမဓာတ္၊ (၂) ဖြဲ႕စည္းမႈ၊ ပူးကပ္မႈဆိုသည့္ အာေပါဓာတ္(၃) ပူမႈ၊ ေအးမႈ၊
ေလာင္ကၽြမ္းမႈ၊ ေဆြးေျမ့မႈဆိုသည့္ ေတေဇာဓာတ္၊ (၄)တြန္းကန္ ဖိႏိွပ္ေထာက္ကန္မႈဆို
သည့္ ၀ါေယာဓာတ္တို႔ကို ဆိုလိုပါသည္။ ယင္းစြမ္းအင္ေလးမ်ိဳး မဟာဘုတ္တို႔ကိုမွီ၍
(၁) အတင္းဆိုသည့္ ၀ဏၰဓာတ္(၂) အနံ႕ဆိုသည့္ ဂႏၶာဓာတ္၊(၃) အရသာဆိုသည့္
ရသဓာတ္၊(၄) အဆီၾသဇာ ဆိုသည့္ ၾသဇာေတြလည္း ရွိပါသည္။
မဟာဘုတ္ေလးပါးႏွင့္ တစ္ေပါင္းတည္း ခြဲစိတ္၍မရေအာင္ ပါရွိေနျခင္း
ေၾကာင့္ အ၀ိနိေမၻာရ႐ုပ္ရွစ္ခု(သို႔မဟုတ္) အဌကလာပ္ရွစ္ခုဟု ေခၚရျပန္ပါသည္။
ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားသည္ သိပၸံေလာက ဓါတ္႐ူပဓါတ္ဆရာၾကီးေတြ မေပၚမီ
ႏွစ္ေပါင္း(၂၅၀၀)ေက်ာ္ကပင္လွ်င္ ပဋိသမၻိဒါမဂ္ပါဠိေတာ္၌ ေအာက္ပါအတိုင္း ထုတ္ေဖၚ
ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါေပ၏။
တဒၶၾတိယာမတၱံ ပထ၀ီနာမ၊ အာေပါနာမ၊ အာဗႏၵနၾကိယာမတၱံ ေတေဇာမနာမ
သီတ ၾကိယာမတၱံ၊ ဥဏွၾကိယာမတၱဥၥ၊ ၀ါေယာနာမ၀ိကၡမၻန ၾကိယာမတၱံ၊
နေတသု ဒဗၺံ၀ါ၊ သ႑ာနာ၀ါ၊ ၀ိဂၢ၀ါ၊ ဥပလမၻတိ။
ပထာနာမ၊ ပထ၀ီ ေျမဓါတ္ဆိုသည္မွာ၊ တဒၵၾကိယာမတၱံ၊ မာမႈသေဘာ
သက္သက္မွ်သာ၊ အာေပါနာမ၊ အာေပါေရဓါတ္ဆိုသည္မွာ၊ အာဗနၾကိယာမတၱံ၊
ဖြဲ႕စည္းမႈ၊ ကပ္တြယ္မႈသေဘာမွ်သာ၊ ေတေဇာနာမ၊ ေတေဇာမီးဓါတ္ဆိုသည္မွာ သီလ
ၾကိယာမတၱံ၊ ေအးမႈသေဘာမွ်သာ၊ ဥဏွၾကိယာမတၱံဥၥ၊ ပူမႈ႕သေဘာလည္းျဖစ္၏။
၀ါေယာနာမ၊ ၀ါေယာေလဓါတ္ဆိုသည္မွာ ၀ိကၡမၻနၾကိယာမတၱံ၊ တြန္းထုတ္ဖိႏွိပ္
ေထာက္ကန္သေဘာမွ်သာ၊ ဒဗၺံ၀ါ၊ အထည္ကိုယ္ျဒပ္ေသာ္လည္းေကာာင္း၊ သ႑နာ၀ါ၊
အဆင္းသ႑ာန္ေသာလည္းေကာင္း၊ ၀ိဂၢေဟာ၀ါ၊ အေကာင္ေသာလည္းေကာင္း၊
နဥပလမၻတိ၊ ဘာမွ်မရအပ္ကုန္။
ယခုေခတ္ အေနာက္တိုင္း ႐ူပေဗဒသိပၸံဆရာၾကီးတို႔၏ ႐ုပ္ဓာတ္ခြဲပံုမွာ
ေအာက္ပါ အတိုင္းျဖစ္ပါသည္။
(၁) ေမာ္လီက်ဴး(ေခၚ) တဇၨရီတစ္လံုးကို ဓါတ္ခြဲလိုက္လွ်င္ အက္တမ္ေခၚအဏုျမဴတစ္လံုးရပါသည္။
(၂) အက္တမ္(ေခၚ) အဏုျမဴတစ္လံုးကို ဓါတ္ခြဲလိုက္လွ်င္ (က) အီလက္ထရြန္
(ခ) ႏူထရြန္ ႏွင့္ (ဂ) ပ႐ိုတြန္ေခၚ ပရမာအႏုျမဴသံုးလံုးကို ရပါသည္။ထိုပရမာဏုျမဴေတြကို တစ္ဖန္ထပ္ျပီး ဓါတ္ခြဲလိုက္လွ်င္ စြမ္းအင္ေခၚ(energy) ကိုသာရပါသည္။ ျဒပ္သ႑ာန္မရွိေတာ့ပါ။
ထို႔ေၾကာင့္ ဤၾသကာသေလာက ႐ုပ္၀တၳဳစၾကာ၀ဠာၾကီးတစ္ခုလံုးသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး
စုေပါင္းေရာစပ္ဖြဲ႕စည္းေနေသာ အဏုျမဴေရာင္ျခည္မ်ားႏွင့္ အမ်ိဳးမ်ိုဳးေသာ အဆင္း႐ူပါ
ဩ႐ံုပံုသ႑ာန္ အရိပ္နမိတ္တို႔၏ အစုအေ၀း အစိုင္အခဲမွ်သာျဖစ္ပါသည္။ ဤကဲ့သို႔
အဏုျမဴေရာင္ျခည္မ်ား အလြန္႕အလြန္႕လ်င္ျမန္ေသာ္ အရွိန္ျဖင့္ ျဖစ္ကာပ်က္ကာေနသည့္
အစဥ္ စက္ယႏၲယားကို ခုတ္ေမာင္းေနသည့္ ေလာကနိယာမ သဘာ၀ ဓါတ္အင္အား
ၾကီး အေၾကာင္းကို ျမတ္ဘုရားသာလွ်င္ အစံုအလင္ ကုန္စင္ေအာင္ သိရွိႏိုင္ပါသည္။
ျမတ္စြာဘုရားကလည္း (စိေတၱန နိယေတေလာေကာ) အယံေလာေကာ၊ ဤေလာက
ၾကီးသည္။ စိေတၱန၊ စိတ္ေၾကာင့္၊ နိယေတ၊ ခိုင္ျမဲေန၏ဟု ေဟာေတာ္မူပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ဤစၾကာ၀ဠာ ေလာကၾကီးႏွင့္တကြ သက္ရွိသက္မဲ့အားလံုးတို႔သည္လည္း၊
သက္ရွိသတၱ၀ါအားလံုးတို႔၏ စိတ္ဓါတ္အင္အားအဟုန္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေနသည္ဟု
သိရပါသည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာေဟာေတာ္မူေသာ ပဋိစသမုပၸါဒ္ေဒသနာအရ အ၀ိဇၨါဆိုသည့္
နာမ္တရားစိတ္ဓါတ္အားသည္၊ နာမ႐ူပံ၊ ႐ုပ္နာမ္တို႔ျဖစ္ေပၚျခင္း၏ အေၾကာင္းရင္း
ျဖစ္သည္ဟုဆိုပါသည္။ ဤ႐ုပ္ဓါတ္နာမ္ဓါတ္ျဖစ္ေပၚျခင္း၏ အေၾကာင္းရင္း
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္သြယ္ေရးသေဘာတရားကို ေလာကဓါတ္သိပၸံပညာက
နားမလည္ေသးပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ဗုဒၶေဟာေတာ္မူေသာ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱဆိုသည့္
တိလကၡဏာၾကီး သံုးပါးတရားကိုကား အနည္းဆံုး ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား နားလည္
သေဘာေပါက္လြယ္ေအာင္ သိပၸံပညာက သူ႔နည္းႏွင့္သူ အေတာ္ကေလး အေထာက္
အကူျပဳပါသည္။ ဤစၾကာ၀ဠာၾကီးႏွင့္ ပတ္သက္၍ သိပၸံပညာ၏အျမင္၊ သိပၸံပညာ၏
အယူအဆမွာ ဗုဒၶ၏ အေတြးအေခၚမ်ားကို လံုးလံုးဆိုသလို ယခုအခါ ေထာက္ခံ
လာသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ ဥပမာ၊ သိပၸံပညာက လက္ခံအတည္ျပဳလာသည္ဆိုသည့္
ဤစၾက၀ဠာသခၤါရတေလာကလံုးသည္ မရပ္မနား တရစပ္ ျဖစ္ကာပ်က္ကာေနသည့္
အနိစၥလကၡဏာအစဥ္ၾကီးပင္တည္း ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ႐ုပ္သဘာ၀ဓါတ္တို႔သည္
ခိုင္ခိုင္မာမာ တည္တံံစြဲျမဲႏိုင္သည့္ အလည္အေသြးအႏွစ္သာရ လံုး၀မရွိ၊ အနတၱဓမၼတို႔သာ
တည္းဟု ဆိုသည္မွာ ဗုဒၶ၏အေျခခံပဓာနတရားတို႔တြင္ ပါ၀င္ေနပါသည္။
ဤေနရာမွစ၍ ဗုဒၶ၏ ေလာကုတၱရာဉာဏ္သာ က်က္စားရာျဖစ္ေတာ့၏။ သိပၸံ
ပညာစခန္းသည္ ဤေနရာ၌ ရပ္ေတာ့၏။ သို႔ေသာျငားလည္း ဗုဒၶ၏တရားမွာ ဒိ႒ိဓေမၼာ၊
ပတၱဓေမၼာ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် သိျမင္အပ္ေရာက္အပ္ေသာ တရားျဖစ္ေသာေၾကာင့္
သိပၸံပညာကလည္း အခါအားေလ်ာ္စြာ တစ္စတစ္စဆိုသလို ဗုဒၶ၏အမွန္တရားကို
ဆက္လက္ ရွာေဖြေသာအားျဖင့္ အမွန္အတိုင္းေတြ႕ရွိလာမည္မွာ ေသခ်ာပါသည္။
ေလာေလာဆယ္၌ပင္၊ သိပၸံပညာသည္၊ လူသားတို႔ကို မ်ားစြာပင္ အက်ိဳးျပဳေပ၏။
လူသားတို႔၏ တန္းခိုးအာနိသင္ စြမ္းအားကို ျမင့္မားေစ၏။ သိပၸံပညာ၏ ေက်းဇူး
ေၾကာင့္ ဘယ္တုန္းကမွ် မေတြ႕ဘူးမၾကံဳဘူးေသာ အာနိသင္အစြမ္းအားျဖင့္ လူသားတို႔
သည္ ဘယ္တုန္းကမွ် မေတြ႕ဘူးမၾကံဳဘူးေသာ အာနိသင္အစြမ္းအားျဖင့္ လူသားတို႔
သည္ ဤေလာကသဘာ၀ၾကီးကို ထိန္းႏိုင္၊ ေက်ာင္းႏိုင္ေပ၏။ သို႔ေသာ္လည္း၊ ေသာက၊
ပရိိေဒ၀၊ ဒုကၡ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥပါယာသဆိုသည့္ ေဘးရန္အေပါင္း(၁၆၀၀၀)တို႔ကိုကား
ဤလူ႔ေဘာင္ၾကီးမွ ကင္းေ၀းေအာင္ ဘာမွ်မတတ္ႏိုင္ေသးပါ။ ဤသည္ကိုသိျမင္ေတာ္
မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားသည္၊ ပရိနိဗၺာန္ ျပဳခါနီးတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း သတၱ၀ါတို႔ကို
သတိေပးခဲ့ပါသည္။
ဟႏၵဒါနိဘိကၡေ၀၊ အာမႏၲယာမိေ၀ါ၊
၀ယဓမၼာသခၤါရာ အပၸမာေဒနသမၼာေဒထ။
ဘိကၡေ၀၊ ရဟန္းတို႔၊ ဒါနိဣဒါနံ၊ နိဗၺာန္စံယူခါနီး ယခုအခါ၌။ ဟႏၵ၊ ငါတိုက္
တြန္း၏။ ေ၀ါ၊ သင္တို႔ကို။ အာမႏၲယာမိ၊ ငါဘုရား မိန္႔မွာခဲ့၏။ သခၤါရာ၊ ကံစိတ္ဥတု
အဟာရတည္းဟူေသာ အေၾကာင္းတရားေလးပါးတို႔ကို အျမဲမျပတ္ ျပဳျပင္စီရင္အပ္ေသာ
႐ုပ္နာမ္ဓမၼသခၤါရတရားတို႔သည္၊ ၀ယဓမၼ၊ ျဖစ္လွ်င္ ပ်က္ျခင္းေဘာရွိကုန္၏။
အပၸမာေဒန၊ မေမ့မေလ်ာ့မေပါ့ဆေသာ သတိတရားႏွင့္။ သမၼာေဒထ၊ ျပည့္စံုၾကကုန္ေလာ့။
ဤသည္မွာ၊ ဗုဒၶဘုရားရွင္၏ ပရိနိဗၺာန္ျပဳကာနီး ေနာက္ဆံုးမွာၾကားသြားေတာ္မူ
ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ဆိုလွ်င္ သံသရာေဘးဒုကၡတို႔မွ လြတ္ေျမာက္
ဖို႔ရန္ ၾကိဳးစားရမည္ျဖစ္ပါသည္။ မဟာသမုဒၵရာေရသည္ ဆားငံရည္တစ္မ်ိဳးတည္း
ျဖစ္သကဲ့သို႔ ဗုဒၶသာသနာေတာ္သည္လည္း ၀ိမုတၳိရသဟုဆိုသည့္ သံသရာ၀ဋ္ဒုကၡမွ
လြတ္ေျမာက္ေသာ အရသာတစ္မ်ိဳးကိုသာ ထိပ္တန္းတင္ထားေၾကာင္း စုဠ၀ဂၢ
ပါဠိေတာ္တြင္ ျမတ္စြာဘုရားေဟာေတာ္မူထားပါသည္။
ဗုဒၶဓမၼသည္ အဆိုးျမင္တရားေလာ။
ဒုကၡအေပါင္း ေဘးအေပါင္းမွ လြတ္ေျမာက္ေစႏိုင္သည့္ ဗုဒၶတရားဓမၼကို
နားမလည္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ အခ်ိဳ႕သူမ်ားက အဆိုးျမင
တရားဟု ကင္ပြန္းတပ္ၾကပါသည္။ ဗုဒၶတရားသည္ ယခုမ်က္ေမွာက္ဘ၀၌ပင္လွ်င္ အထက္က
ေျပာခဲ့သလို ဒုကၡအေပါင္းမွ လြတ္ေျမာက္ႏိုင္သည့္၊ တရားေတာ္ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွား
ပါသည္။ ယခုေခတ္ ေလာကဓါတ္သိပၸံ ထြန္းကားသည့္ တိုင္းႏိုင္ငံၾကီးမ်ား၌ လူတို႔သည္
ဘယ္အရာမဆို၊ ဘယ္ကိစၥမဆို ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဓါတ္ခြဲခန္း၌ စမ္းသပ္ၾကည့္ျပီးမွ
ယံုၾကည္လက္ခံသင့္လွ်င္ ယံုၾကည္လက္ခံၾကပါသည္။ ဗုဒၶတရားေတာ္သည္လည္း
ဓါတ္ခြဲခန္း၌ စမ္းသပ္ႏိုင္ပါသည္။ ဇာတိ ဇရာ၊ ဗ်ာဓိ မရဏအစရွိသည့္ ပဋိသေႏၶေနရျခင္း၊
ဆင္းရဲျခင္း၊ အိုျခင္းဆင္းရဲျခင္း၊ နာျခင္းဆင္းရဲျခင္း၊ ေသျခင္းဆင္းရဲျခင္း အစရွိသည့္ ဆင္းရဲဒုကၡ
အေပါင္း၊ ေဘးအေပါင္းမွ လြတ္ကင္းရာ နိဗၺာန္ႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ေဘးအေပါင္း၊
ရန္အေပါင္းတုိ႔ကို ျဖစ္ေစတတ္သည့္ ကိေလသာအာသေ၀ါတို႔ကို ကုန္ခန္းရာ
အရဟတၱမဂ္၊ အရဟတၱဖိုလ္တို႔ကို၊ ဤမ်က္ေမွာက္ဘ၀ မေသမီရယူႏိုင္ျခင္းျဖင့္ ထင္ရွားပါသည္။
အထက္နားတြင္ ျပဆိုေျပာဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း ဗုဒၶ၀ါမွာ ေလာက၏ အဆင္
အေျပမႈ၊ ခ်ိဳ႕တဲ့မႈ၊ မတည္ျငိမ္မႈတို႔ကိုသာ တစ္ဖက္သက္ ခ်ဲ႕ထြင္ေဟာၾကားေသာ အနိစၥဓမၼ
စိတ္ပ်က္စရာ၀ါဒျဖစ္သည္ဟု အခ်ိဳ႕ကစြပ္စြဲျခင္းမွာ သတၱ၀ါသခၤါရ ေခၚသည့္ ခႏၶာငါးပါး
႐ုပ္နာမ္တရားတို႔အားလံုးသည္ အျမဲမရွိ ဆင္းရဲဒုကၡသာတည္းဟု ေဟာခ်က္ထုတ္ေသာ
ေၾကာင့္ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ပါလိမ့္မည္။
ဤစၾကာ၀ဠာတခြင္တြင္ ဒုကၡဆိုသည့္ ဆင္းရဲတို႔ကို အသိအမွတ္မျပဳဘဲ
ထားပါက (၀ါ) ဆင္းရဲေတြမရွိဟု ဆိုပါကတည္း၊ ျဖစ္ကာပ်က္ကာေနသည့္
ဘ၀သံသရာ၀ဋ္ ဒုကၡအစဥ္ၾကီး မဟုတ္ဘူးဆိုပါက၊ ဘာသာေရးကိစၥအားလံုးတို႔သည္
အပိုသက္သက္သာျဖစ္မည္။ ဘာသာေရးတရားေတြ ရွိဖို႔လိုမည္မထင္ပါ။ အမွန္မွာ
ဤဘာသာေရးတရားတို႔သည္၊ ေလာကီဘံုသားတို႔ကို ပတ္လည္၀ိုင္း ျခိမ္းေျခာက္ေနသည့္
ဒုကၡအေပါင္း ေဘးအေပါင္းတို႔မွ ကာကြယ္ေပးဘို႔ဆိုျပီး သက္ဆိုင္ရာသက္ဆိုင္ရာ
ဘာသာ၀င္ေတြက လက္ခံယံုၾကည္ကိိုးကြယ္ထားျခင္းျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤ
႐ုပ္နာမ္ဓမၼသခၤါရတို႔ကို၊ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱဟု ဟုတ္မွန္စြာသိျမင္ပါက၊ သတၱ၀ါတို႔၏
စိတ္သည္ တဏွာရာဂမွ ေ၀းကြာသြားကာ၊ ဒုကၡဆင္းရဲမ်ား ျဖစ္ေပၚလာမည္ မထင္ပါ။
ဗုဒၶ၀ါဒသည္ အဆိုးကိုသာ တစ္ဖက္သတ္ ၾကည့္တတ္ေသာ ၀ါဒလည္း
မဟုတ္ေၾကာင္း၊ ေလာကဆိုသည့္ သံသရာကို တကယ္ပဂတိ အျဖစ္မွန္အတိုင္း ဆင္ျခင္
သံုးသပ္ရကာ၊ သဘာ၀ဓမၼအတိုင္း ျမင္ျခင္းဟုဆိုရပါမည္။ စိတ္ကူးယဥ္ေလာက၌
ေမ့ေလ်ာ့ေပ်ာ္ပါးေနေစရန္ ေမွာက္မွားေသာ ႏွစ္သိမ့္မႈကိုမေပး၊ အျပစ္အႏၲရာယ္မ်ားကို
ေတြးေတာစိုးရိမ္ေသာက ေရာက္ေစရန္ ေျခာက္လွန္႔ႏွိပ္စက္မႈလည္းမျပဳ၊ ပကတိ အစစ္
အမွန္ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနကို အတိအက် ယထာဘူတက်က် ျငိမ္းခ်မ္းေရး
တည္ျငိမ္ေရး ခ်မ္းေျမ႕ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္းတို႔ကို ရေစရန္ လမ္းညႊန္ျခင္းသာျဖစ္ပါသည္။
ဆင္းရဲဒုကၡဟု ေဟာေျပာျခင္းျဖင့္ေလာကတြင္ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ၊ ခ်မ္းသာသုခမရွိဟု
ဗုဒၶက မိန္႔ေတာ္မူျခင္းမဟုတ္ပါ။ ရဟန္းမ်ားႏွင့္ သာမန္လူမ်ားကိုပါ အဂၤုတၱိဳရ္
ပါဠိေတာ္၌(သုခါနီ) ခ်မ္းသာသုခ မ်ိဳးစံုကို ေဟာေတာ္မူထားပါသည္။ အိမ္ေထာင္သား
ေမြးမႈဘ၀၊ ခ်မ္းသာမႈ၊ ရဟန္းဘ၀ခ်မ္းသာမႈ၊ ကာမဂုဏ္စည္းစိမ္ခ်မ္းသာမႈ၊ စ်ာန္ခ်မ္းသာမႈ
စိတ္ခ်မ္းသာမႈ၊ ကိုယ္ခ်မ္းသာမႈ စသည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ၎တို႔အားလံုးသည္
ဒုကၡသစၥာအမွန္တရားတြင္ အက်ံဳး၀င္ၾကသည္ဟု ဆိုထားေပသည္။
ဗုဒၶ၀ါဒကို ဆင္းရဲအဆိုးျမင္၀ါဟု ျပန္ဆိုဖြင့္ဆိုၾကသည္ကို လံုးလံုးမွားသည္ဟု
မဆိုႏိုင္သကဲ့သို႔၊ လံုးလံုးမွန္သည္ဟုလည္း မဆိုႏိုင္ပါ။ ဗုဒၶက ဒုကၡအေၾကာင္း ေဟာေတာ္
မူရာ၌ လူ႔ဘ၀တြင္ ခ်မ္းသာမႈလံုး၀မရွိဟု ေဟာေတာ္မမူခဲ့ပါ။ မေဟာသည့္အျပင္
ဗုဒၶက လူ႔ဘ၀ကိုဒုကၡဟုဆိုရာ၌ ဆင္းရဲျခင္းအေၾကာင္းထက္ မတည္ျမဲျခင္းကိုရည္ညႊန္းသည္
ဟုဆိုရပါမည္။ လန္ဒန္ျမိဳ႕ ပါဠိအသင္းၾကီးမွ ပါဠိပါရဂူတစ္ဦးျဖစ္ေသာ ကြယ္လြန္သူ
မစၥက္(စ္)ဂိုင္း(စ္) ေဒးဗစ္(စ္)က ပဋိသေႏၶေနရျခင္း ပေပ်ာက္သြားရန္၊ အိုျခင္း၊ နာျခင္း၊
ေသျခင္း စသည့္ဒုကၡအေပါင္းတို႔ ကင္းေ၀းေစရန္ ယခုအခါ သိပၸံႏွင့္ ေဆးပညာရွင္မ်ားက
အားတုိက္အင္တိုက္ ၾကိဳးစားေနၾကရာ ဗုဒၶရည္ညႊန္းေသာ ဒုကၡသည္၎တို႔ သိျမင္ေသာ
ဆင္းရဲဒုကၡမ်ိဳးကို သိပၸံႏွင့္ ေဆးပညာရွင္တို႔က လံုး၀ႏွိပ္ကြပ္တားဆီးရန္ တတ္ႏိုင္မည္
မဟုတ္ေသာ္လည္း အခ်ိန္ေရြ႕ဆိုင္းရန္ေလာက္ေတာ့ တတ္ႏိုင္ၾကမည္ ျဖစ္ပါသည္။
တစ္ဖန္ လန္ဒန္ျမိဳ႕ဗုဒၶဘာသာပါဠိအသင္းၾကီး၏ ဥကၠ႒ေဟာင္းႏွင့္ ဗုဒၶက်မ္းျပဳ
ဆရာၾကီးတစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ဘူးေသာ ကြယ္လြန္သူ မစၥတာခရစၥမတ္ဟမ္းဖေရးက ယင္း၏
စာေစာင္တစ္ခုတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္းလိုလိုပင္ ဤကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ မွတ္ခ်က္ခ်
ထားပါသည္။ နားမလည္မႈေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕လူမ်ားသည္ ဗုဒၶ၀ါဒကို စိတ္ပ်က္၀ါဒဟု
စြပ္စြဲၾကပါသည္။ ဤစြပ္စြဲခ်က္မွန္ပါက သီဟိုဠ္၊ ျမန္မာျပည္၊ ယိုးဒယား၊ ကေမၻာဒီးယား
စသည့္ ႏိုင္ငံတို႔၌ ဗုဒၶဘာသာ၀င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကမၻာေပၚတြင္ အေပ်ာ္ရႊင္အခ်မ္းေျမ့ဆံုး
လူမ်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေနၾကသည္မွာ ထူးဆန္းလွပါသည္။
ဗုဒၶဘာသာေလာကကို ဒုကၡဆင္းရဲဟု ျမင္ထားသည္မဟုတ္၊ ဘာသာ
တရားတိုင္းလိုလို၏ အေျခခံသည္ ေလာက၏မတည္ျမဲမႈ၊ ဆင္းရဲမႈ၊ အႏွစ္သာရကင္းမႈ၊
မတည္ျငိမ္မႈ၊ မျပည့္၀မႈ၊ စသည္တို႔ကို သိျမင္ျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဆိုရေသာ္
ဘာသာ ေရးမွန္သမွ်သည္ ဒုကၡအေၾကာင္းကို ျပဆိုရ၏။ သို႔ေသာ္ ထိုသို႔ ျပ႐ုံျဖင့္
ကိစၥမျပီးပါ။ ဒုကၡလြတ္ေျမာက္ရာလမ္းကိုလည္း ေဖၚထုတ္ရပါသည္။
ဒုကၡဆင္းရဲကို သာျမင္ျခင္းဆိုရာ၌ စိတ္ညစ္ညဴးေနသည္ကို ဆိုလိုသည္
မဟုတ္ပါ။ ဒုကၡအေၾကာင္းကို ေကာင္းစြာသိျမင္သူသည္ ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေျမ့ေနသည္သာ
ျဖစ္ေပမည္။ ထိုသူသည္ ေျပာင္းလဲမႈ၊ ဆုတ္ယုတ္မႈ၊ တိုးတက္မႈ၊ ဆင္းရဲမႈ၊ ခ်မ္းသာမ
စသည့္ ေလာကဓါတ္တရားတို႔ကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈႏိုင္၏။ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားျခင္းမရွိ
တည္ျငိမ္စြာ ဒုကၡ၏အရင္းအျမစ္ကို ရွာေဖြသုတ္သင္ဖယ္ရွားပစ္ရန္သာ အားထုတ္ရပါမည္။
ဤေနရာတြင္ လကၡဏာေရးသံုးပါးအနက္ တစ္ပါးအပါအ၀င္ ဒုကၡလကၡဏာ
(၀ါ)ဆင္းရဲျခင္းဆိုသည္ကို အရိယာသစၥာေလးပါးတြင္ ေဟာသည့္၊ ဒုကၡ(ဒုကၡသစၥာ)
ဆင္းရဲျခင္းႏွင့္ ေရာေထြးမသြားေစရန္ သတိရွိဖို႔ လိုပါသည္။ လကၡဏာေရး ဒုကၡ၏
အဓိပၸါယ္မွာ အျမဲမျပတ္ ေျပာင္းလဲ လႈပ္ရွားေဖါက္ျပန္ေနသည့္ ၀ိပရိဏာမ ဒုကၡ
ဆင္းရဲမ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။
ဓမၼစၾကာ သစၥာေလးပါးဆင္းရဲသည္ကား၊ လူ တိရစၧာန္အစရွိသည့္ သက္ရွိ
သတၱ၀ါတို႔ခံစားရသည့္ နာမ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ေ၀ဒယိတ ဆင္းရဲဒုကၡမ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ သက္မဲ့
၀တၳဳပစၥည္းမ်ားႏွင့္ မသက္ဆိုင္ပါ။ လကၡဏာေရးသံုးပါးဒုကၡသည္ သက္ရွိသက္မဲ့
အားလံုးႏွင့္ ဆုိင္ပါသည္။
စၾက၀ဠာတစ္ခြင္တြင္ ဤတိလကၡဏာၾကီးသံုးပါးသည္ ပဓါနအက်ဆံုးဆိုရပါ
မည္။ ျဖစ္ေပၚသမွ် အျမဲမေန ဥပါဒ္ဌီဘင္သေဘာ အမွန္ေျပာင္းလဲလႈပ္ရွား
ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္ပင္ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ လႈပ္ရွားေျပာင္းလဲသည့္ ေပ်ာက္ကြယ္သည့္
သဘာ၀ကိုပင္ ဒုကၡဆင္းရဲဟု ေခၚရပါမည္။
အမွန္အားျဖင့္ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱဆိုသည့္ ဤတိလကၡဏာၾကီးသံုးပါးသည္
တစ္ပါးႏွင့္တစ္ပါး အညမညသတၱိျဖင့္ အျပန္အလွန္ အားထားအမွီျပဳ၍ ႐ုပ္လံုးေဖၚေန
ၾကပါသည္။ အနိစၥဆိုိရသည္မွာ အကယ္စင္စစ္ေတာ့ ေျပာခဲ့သည့္အတိုင္း အျမဲမရွိ
တရစပ္ ျဖစ္ကာပ်က္ကာ ေျပာင္းလဲေဖါက္ျပန္ေနသည့္ ဒုကၡသေဘာႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္သတၱ၀ါ
အထည္ကိုယ္ျဒပ္ အမာခံ အႏွစ္သာရမဟုတ္၊ အစိုးမရ အနတၱသေဘာတို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။
ဒုကၡဆိုသည္မွာလည္း အနိစၥအျမဲမရွိျခင္း၊ အနတၱအစိုးမရျခင္း စသည္တို႔ေၾကာင့္ပင္
ျဖစ္ပါသည္။ အနတၱသည္လည္း အနိစၥအျမဲမရွိျခင္း၊ ဒုကၡဆင္းရဲျခင္း(၀ါ) အျမဲမျပတ္
အတၱေနာသဘာ၀ံဓာ ေရတိထိ သူ႔သေဘာေဆာင္ကာ လႈပ္ရွားေျပာင္းလဲ
ေပ်ာက္ကြယ္ေနသည့္ ၀ိပရိဏာမ ဒုကၡဆင္းရဲပင္ျဖစ္ပါသည္။
ဗုဒၶတရားေတာ္အရ၊ အေရးအၾကီးဆံုးျဖစ္ေသာ ျပႆနာသည္ကား သံသရာ
၀ဋ္ဆင္းရဲမွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ျဖစ္ပါသည္။ လြတ္ေျမာက္ဖို႔ လမ္းရွာရပါမည္။
ယင္းလြတ္ေျမာက္မႈကို ယခုမ်က္ေမွာက္ဘ၀တြင္ အရယူဖို႔ေကာင္းပါသည္။ သံဒိ႒ိေကာ
အကာလိေကာ၊ ကိုယ္တိုင္ အခါကာလမေရြး သိျမင္အပ္၏။ ဒိ႒ဓေမၼာပတၱဓေမၼာ
မ်က္ေမွာက္၌ သိအပ္ေရာက္အပ္၏ဟု ေဟာေတာ္မူထားသည္လည္း ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္
ဥေစၧဒ၀ါဒီမ်ားက သံသရာဆိုသည္ကို အယံုအၾကည္မရွိပါ။ လူအစရွိသည့္ သတၱ၀ါဆိုသည္
ေသလွ်င္ျပီးတာပဲ၊ ျပတ္တာပဲ၊ ေနာင္တစ္ဖန္ဇာတိပဋိသေႏၶဆိုသည္မွာ မရွိဟုဆို
ၾကပါသည္။ ေခတ္ေပၚ ေလာကဓါတ္သိပၸံကညာရွင္ၾကီးမ်ားကမူ၊ ဤအေတြးအေခၚကို
လက္မခံၾကပါ။
စြမ္းအင္ဓါတ္အားထိန္းသိမ္းေရး
ဤသံသရာဆိုသည့္ ဘ၀ျပႆနာႏွင့္ ပတ္သတ္၍၊ သိပၸံပညာတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည့္
႐ူပေဗဒအရ (Fundamental Laws of Physics) (စြမ္းအင္ဓါတ္အားထိန္းသိမ္းေရး
အေျခခံတရား)ဆိုတာ ရွိပါသည္။ စြမ္းအင္ဓာတ္အား(၀ါ) ဓာတ္အင္အား အဟုန္အရွိန္ကို
မည္သူမွ် ျပဳလုပ္ဖန္ဆင္း၊ တီထြင္ဖန္တီး ၍မရႏိုင္ပါ။ မည္သူမွ် ဖ်က္ဆီးေဖ်ာက္ဖ်က္ႏိုင္စြမ္း
လည္းမရွိပါ။ ဤသည္ကို စြမ္းအင္ဓါတ္အား ထိန္းသမ္းေရး ႐ူပေဗဒအေျခခံတရားဟု ေခၚပါသည္။ သည္လိုဆို လူေသလွ်င္ ဘာျဖစ္ပါသလဲ။ လူေသလွ်င္ပထ၀ီဓာတ္သည္ ပထ၀ီသို႔လည္းေကာင္း၊ အာေပါတတ္သည္ အာေပါဓါတ္သို႔လည္းေကာင္း၊ ၀ါေယာဓါတ္သည္၀ါေယာဓာတ္သို႔လည္းေကာင္း၊ ေတေဇာဓာတ္သည္ေတေဇာဓါတ္သို႔လည္းေကာင္း၊အာကာသဓါတ္သည္အာကာသဓါတ္သို႔လည္းေကာင္း၊ အသီးသီးျဖစ္သြားၾကပါသည္။ဒီသေဘာကိုပင္ ႐ူပေဗဒသိပၸံနည္းအရ စြမ္းအင္ဓါတ္အား ထိန္းသိမ္းေရးလို႔ေခၚပါသည္။ဤသိပၸံနည္းသည္ ဗုဒၶ၏ပ႒ာန္းပါဠိေတာ္ၾကီး၌ ႐ုပ္သေဘာတရားတို႔ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုပစၥည္းပစၥယုပၸန္ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္ကာ ျဖစ္ေပၚပံုမ်ားကို ေဟာၾကားထားျခင္းႏွင့္ အလားတူပါသည္။ ဥပမာ- ပ႒ာန္းပါဠိေတာ္ သဟဇာတပစၥည္း ႐ုပ္သဘာ၀ေတြအေၾကာင္း ေဟာရာ၌
စတၱာေရာမဟာဘူတာ အညမညံသဟဇာတပစၥေယနပစၥေယာ၊ ေဟာတိ။ ျဖစ္၏ဟုဆိုပါသည္။ေသသူ၏ ဘ၀နိအႏၲိကေခၚ ဘ၀တဏွာသည္ မည္သို႔ျဖစ္သြားပါသနည္း။ လူေသသြားသည္ႏွင့္ ၎၏ဘ၀တဏွာသည္ အလိုလို ေပ်ာက္ပ်က္သြားသလား။ အလိုလို ေပ်ာက္ပ်က္သြားသည္ဟုဆိုလွ်င္၊ အထက္ေဖၚျပပါ ႐ူပေဗဒ၏အေျခခံနည္းဥပေဒႏွင့္ တျခားစီျဖစ္သြားပါမည္။ ဤဘ၀တဏွာဆိုသည္မွာ အလြန္အင္အားၾကီးမားသည္။ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထက္ပင္ အားေကာင္းပါသည္။ လွ်ပ္စစ္
ဓါတ္အားသည္ အားတစ္မ်ိဳးအေနျဖင့္ ရပ္တည္သလို၊ ဘ၀တဏွာသည္လည္း ၾကီးမားလွေသာ အားၾကီးတစ္ခုအေနျဖင့္ ရပ္တည္ပါသည္။ ၎သည္ အဏုျမဴဟိုက္ဒ႐ိုဂ်င္ဗံုးကိုပင္စီရင္
ဖန္တီးေပးႏိုင္ေသာ အားၾကီးတစ္ခုျဖစ္ေသာေၾကာင့္၊ သာမညမဟုတ္ေပ။စၾကာ၀ဠာေလာကတစ္ခြင္တြင္၊ ဤဘ၀တဏွာသည္ အာနိသင္အထက္ဆံုးေသာဓါတ္အားၾကီးျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အျခားေသာ အားမ်ားကဲ့သို႔ပင္၊ သတၱ၀ါသည္ေသသည္မွ ေနာက္၌ ႐ူပေဗနည္းအတိုင္း ျဖစ္ရပါမည္။ ဥပမာ ႐ုပ္ဓါတ္အားပဲျဖစ္ေစ၊နာမ္ဓါတ္အားပဲျဖစ္ေစ၊ ဓါတ္အားျဖစ္သည္ဆိုလွ်င္ အလားတူပင္ အင္အားၾကီးမားေသာဆန္႔က်င္ဘက္ ဓါတ္အားတစ္ခုခုႏွင့္ မေတြ႕မခ်င္း ဓါတ္အားအျဖစ္ႏွင့္ပင္ ေနမည္ျဖစ္ပါသည္။ ဒါဟာ ႐ူပေဗဒသေဘာတရားပါ သက္ရွိသတၱ၀ါတစ္ဦး၏ ဘ၀တဏွာဓါတ္အား
သည္လည္း ဤနည္းအတိုင္းပင္ ျဖစ္ပါမည္။
သႏၲိသုခနိဗၺာန္
လူတစ္ေယာက္သည္ မေသမီ သီလ သမာဓိ ပညာစသည္တို႔ျဖင့္ ဘ၀တဏွာဆို
သည့္ တရားကိုေလာဘ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္(၀ါ) ဘ၀တဏွာကၡယ အေလာဘ ဓါတ္အားသည္ ပ်ိဳးေထာင္ျပီးမိမိ၏ ဘ၀တဏွာဓါတ္အားကို ဖ်က္ဆီးလိုက္လွ်င္ေသေသာအခါ၊ ေနာက္ထပ္ဘ၀သစ္မျဖစ္ေတာ့ပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ ဘ၀တဏွာကို အလားတူအင္အားၾကီးမားေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္ဓါတ္အား ဘ၀တဏွာကၡယ အေလာဘျဖင့္မေသမွီ တိုက္ဖ်က္ဖို႔ လိုပါသည္။ ေသခါနီး ေညာင္ေစာင္းေရာက္မွ ဘ၀တဏွာကို တိုက္ဖ်က္မည္ဆိုလွ်င္၊ အလြန္ေနာက္က်သြားမည္ကို စိုးရိမ္ရပါသည္။ ဤကဲ့သို႔ဘ၀တဏွာကို တိုက္ဖ်က္ႏိုင္မွသာ ေသသည့္အခါ ေနာက္ထပ္ဘ၀ မျဖစ္ေတာ့ပါ။ဤသို႔ ေနာက္ထပ္ ဘ၀သစ္မျဖစ္ျခင္းကိုပင္ နိဗၺာန္ဟုေခၚပါသည္။ သံသရာမွ
လြတ္ေျမာက္သည္ဟု ေခၚပါသည္။ ဗုဒၶဓမၼကသာေပးစြမ္းႏိုင္သည့္ ဤ သံသရာ၀ဲၾသဃဒုကၡအေပါင္းမွ
လြတ္ေျမာက္ျခင္းကိုပင္ သႏၲိသုခေခၚ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာ အစစ္ဟုေခၚပါသည္။
ဤဘ၀တဏွာ တိုက္ဖ်က္သည့္ နည္းကိုပဋိသမၻိဒါဂမ္၌ အက်ဥ္းအားျဖင့္
ေဖၚျပသည္မွာ (ဥပၸါေဒါ ဒုကၡံေလာကီယံ အႏုပၸါေဒါ သုခံနိဗၺာနံ) ဥပၸါေဒါ၊ ခႏၶါငါးပါး၊
႐ုပ္နာမ္တရားတို႔ ျဖစ္ေပၚျခင္းသည္ ဒုကၡံဆင္းရဲ၏။ ေလာကီယံ လာကသာတည္း၊
အႏုပၸါေဒါ- ခႏၶါငါးပါး ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔ မျဖစ္ေပၚျခင္းသည္၊ သုခံ၊ ခ်မ္းသာ၏။
နိဗၺာနံ၊ နိဗၺာန္ေပတည္းဟု အထက္ပိုင္းတစ္ေနရာတြင္ တင္ျပခဲ့ပါေသးသည္။
ခႏၶာငါးပါး ႐ုပ္နာမ္တရားေတြ မျဖစ္ေပၚေသာေၾကာင့္ ျငိမ္းေသာေၾကာင့္
ရရွိေသာ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာကား ခႏၶါငါးပါး ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔ ျဖစ္ေပၚဆဲရရွိေသာ
ကာမအာ႐ံု (၀ါ) ကာမခ်မ္းသာေတြထက္ မႏႈိင္းယွဥ္ႏိုင္ေအာင္ သာလြန္
ေကာင္းျမတ္လွပါ၏။ ဤသႏၲိ သုခနိဗၺာန္ခ်မ္းသာကို မဆိုထားဘိ၊ ဗုဒၶတရားေတာ္ကို
ပြားမ်ားအားထုတ္ရာတြင္ ပဌမအဆင့္ေလာက္သာ ျဖစ္သည့္ ေလာကီစ်ာန္ခ်မ္းသာပင္လွ်င္
အဆိုပါကာမဂုဏ္ခ်မ္းသာေတြထက္ ေျပာမျပႏိုင္ေအာင္ ထူးကဲျမင့္ျမတ္လွ
ပါ၏။ နတ္ခ်မ္းသာစည္းစိမ္ကို လူ႔ျပည္တြင္ ခံစားရျခင္းဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။
ဒုတိယစ်ာန္ခ်မ္းသာ၊ တတိယစ်ာန္ခ်မ္းသာ စတုတၳစ်ာန္ခ်မ္းသာတို႔သည္ တစ္ဆင့္ထက္
တစ္ဆင့္ ထူးကဲသာလြန္သြားၾကပါသည္။ စတုတၳ စ်ာန္ေရာက္လွ်င္ေတာ့ အထြတ္
အထိပ္ျဖစ္သည့္ စ်ာနသုခတြင္မက တန္ခိုးဣဒၶိပါဒ္ေတြကိုလည္း ရႏိုင္ပါသည္။
ဤသည္တို႔ကား ႐ူပစ်ာန္ခ်မ္းသာ ျဖစ္ပါသည္။ ၎တို႔ထက္ ျမင့္ျမတ္သည့္ အ႐ူပ
စ်ာန္ခ်မ္းသာေခၚသည့္ အာကာသနဥၥာယတနစ်ာန္၊ ၀ိညာနဥၥယတနစ်ာန္၊
အာကိဥၥညာယတနစ်ာန္၊ ေန၀သညာနာသညာယတနစ်ာန္၊ေတြလည္းရွိပါေသးသည္။
၎တို႔အားလံုးသည္ ဤမ်က္ေမွာက္ဘ၀လူ႔ျပည္၌ပင္ ခံစားႏိုင္သည့္ သုခခ်မ္းသာမ်ား
ျဖစ္ပါသည္။ ေနာင္တမလြန္ေစာင့္ဖို႔မလိုပါ။ ဤကာမသုခ စ်ာန္သုခအစရွိသည့္
လူ႔ခ်မ္းသာ၊ နတ္ခ်မ္းသာ ျဗဟၼာခ်မ္းသာတို႔ထက္ မႏႈိင္းယွဥ္ႏိုင္ေအာင္ သာလြန္ထူးကဲ
ေသာ သႏၲိသုခေခၚသည့္၊ ကာမာသ၀၊ ဘ၀ါသ၀၊ ဒိ႒ာသ၀၊ အ၀ိဇၨာသ၀ဟု ဆိုအပ္ေသာ
ေလးပါးေသာ အာသေ၀ါတို႔ကုန္ရာ၊ ခန္းရာနိဗၺာန္ပင္ မည္သည့္အခါမွ် ေျပာင္းလဲျခင္း
မရွိ ထာ၀စဥ္ျမဲေသာခ်မ္းသာသုခအမွန္ပင္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နိဗၺာန္ကုိ အာ႐ံုျပဳ
ကာ၊ ဖလသမာပတ္၀င္စားျပီး သမာပတ္မွထသည့္အခါ ရဟႏၲာအရွင္ျမတ္မ်ားသည္
နိဗၺာန္၏ဂုဏ္ နိဗၺာန္၏အရသာကို ေအာက္ပါအတိုင္း ခ်ီးမြမ္းဥဒါန္း က်ဴးရင့္ေတာ္မူ
ေလ့ရွိၾကပါသည္။
သုခံ ၀တ နိဗၺာနံ၊ သမၼာသမၺဳဒၶ ေဒသိတံ
(အေသာကံ ၀ရာဇံ ေခမံ ယတၱ ဒုကၡံ နိ႐ုဇၩတိ။)
ယထာ၊ အၾကင္နိဗၺာန္၌၊ ဒုကၡံ၊ ဆင္းရဲဒုကၡဟူသမွ်သည္၊ နိ႐ုဇၩတိ၊ ခ်ဳပ္ျငိမ္း
ေလေတာ့၏။ အေသာကံ၊ စိုးရိမ္ပူေဆြးျခင္းမရွိေသာ၊ ၀ိရာဇံ၊ ကိေလသာ ရန္သူပုန္
အကုန္ျငိမ္းရာလည္းျဖစ္ေသာ၊ ေခမံ၊ ဒုကၡခပ္သိမ္းကင္းျငိမ္းရာလည္းျဖစ္ေသာ သမၼာ
သမၺဳဒၶသိတံ၊ ရွင္ေတာ္ဘုရား ေဟာၾကားေပးအပ္ တရားျမတ္ျဖစ္ေသာ၊ တံနိဗၺာနံထိုနိဗၺာန္သည္၊ ၀တ၊ စင္စစ္ဧကန္၊ သုစုတံ၊ အလြန္တူရာ ခ်မ္းသာလွေပစြတကား။
အဂၤုတၳိဳရ္ပါဠိေတာ္၌ ဖိုလ္၀င္စားသူ နိဗၺာန္အာ႐ံု၏ အရသာခံစားပံု
အဂုၤတၳိဳရ္ပါဠိေတာ္၌ ဖိုလ္၀င္စားသူ နိဗၺာန္အာ႐ံုအာ၏ အရသာခံစားပံုကို ေဖၚျပထားသည္မွာ-
ဣဓာနႏၵ ဘိကၡဳဧ၀ံသညီေဟာတိ။ ဧတံ သႏၲံ ဧတံပဏီတံ။
ယဒိတံ သဗၺသခၤါရသမေထာ သမၺဳပဓိပဋိႆေဂၢါ။
တဏွာကၡေယာ ၀ိရာေဂါနီေရာေဓါ နိဗၺာနႏၲိ။
အနႏၵ၊ အာနႏၵ၊ ဣဓ၊ ဤသာသနာေတာ္၌၊ ဘိကၡဳ၊ ရဟန္းသည္ ဧ၀ံသညီ
နိဗၺာန္သည္၊ သႏၲံ၊ ျငိမ္သက္၏။ ဧတံနိဗၺနံ၊ အႏုပၸါဒနိဗၺာန္သည္၊ ပဏီတံ၊ ျမတ္၏။
ယဒိတံ ယံဣဒံနိဗၺာနံ၊ အၾကင္နိဗၺာန္သည္၊ သဗၺသခၤါရသမေထာ၊ အလံုးစံုေသာ သခၤါရတို႔၏
ျငိမ္းရာလည္းဟုတ္၏။ သမၺဳပဓိ ပဋိနိႆေဂၢါ၊ အလံုးစံုေသာ ဥပဓိခႏၶာတို႔၏ စြန္႔လႊတ္ရာ
လည္းျဖစ္၏။ ၀ိရာေဂါ တပ္မက္မႈကင္းရာလည္းျဖစ္၏။ နိေရာေဓါ၊ ခႏၶါသခၤါရတို႔၏
ခ်ဳပ္ျငိမ္းကြယ္ေပ်ာက္ရာလည္းျဖစ္၏။ ဧ၀ံဣတိသညီ၊ ဤသို႔ နိဗၺာန္၏ ဂုဏ္၌တည္ေသာ
သညာရွိသည္ ေဟာတိ၊ ျဖစ္၏။
ဖလဌာန္ပုဂၢိဳလ္တို႔မွာ စ်ာန္ရသည္ျဖစ္ေစ၊ မရသည္ျဖစ္ေစ နိဗၺာန္ကိုအာ႐ံုျပဳ၍
ဖိုလ္၀င္စားႏိုင္ပါသည္။ ဖလသမာပတၱိ၀ီထိျဖစ္ပံုမွာ ဖိုလ္၀င္စားေတာ့အံ့ဟု စိတ္ျဖစ္ေပၚ
လွ်င္ ဘ၀ဂၤစလန ဘ၀ဂၤုပေစၧါျဖင့္ ဘ၀င္ျပတ္ပါသည္။ ထို႔ေနာက္၊ ႐ုပ္နာမ္အာ႐ံုျပဳ၍
ဆင္ျခင္ေသာ မေနာဒြါရ၀ဇၨန္းစိတၱကၡလကၡဏတစ္ခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ ၎ေနာက္ ထို႐ုပ္နာမ္
သခၤါရရွိေသာ အနိစၥ ဒုကၡအနတၱလကၡဏာတို႔တြင္ တစ္ပါးပါးကို အာ႐ံုျပဳ၍
အႏုလံုေဇာ ၃၊ ၄ ၾကိမ္ျဖစ္ကာခ်ဳပ္ပါသည္။ ၎ေနာက္ ျဖစ္ျခင္းမရွိေသာ အဇာတနိဗၺာန္
အာ႐ံု၌ အာရမၺဏီတဖိုလ္ေဇာျဖစ္၍ ခ်ဳပ္ပါသည္။ ထိုဖိုလ္ေဇာသည္ အလိုရွိသမွ်
အနႏၲက်ႏိုင္ပါသည္။ က်ပံုမွာ ျဖစ္ျခင္းကင္းေသာသေဘာကား(၀ါ) ခ်ဳပ္ျခင္း၏
သေဘာကား(၀ါ) ခႏၶါငါးပါး ႐ုပ္နာမ္တို႔ ျဖစ္ျခင္းကင္းေသာ ခ်ဳပ္ျခင္းသေဘာကား
သႏၲံ၊ ျငိမ္သက္၏။ ပဏီတံ၊ ျမတ္၏။ သုခံ၊ ခ်မ္းသာ၏။ သီ၀ံ၊ ဧျမ၏။ အဘယံ၊
ေဘးကင္း၏။ အမတံ၊ ေသျခင္းကင္း၏ စသည့္ဂုဏ္တို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ နိဗၺာန္အာ႐ံုကို
မ်က္ေမွာက္ျပဳျခင္းပင္ျဖစ္၏။ ဤသို႔ နိဗၺာန္၏ ျငိမ္သက္မႈ၊ မြန္ျမတ္မႈ၊ ခ်မ္းသာမႈ၊
ဧျမမႈ၊ ေဘးကင္းမႈ၊ ေသျခင္းကင္းမႈတို႔ကို အာ႐ံုျပဳ၍ေနေသာအခါ ဥပမာ အလြန္
ပူအိုက္ေသာ ဥတုရာသီအခ်ိန္အာလ၌ အလြန္ဧျမေသာ ေရအိုင္ထဲသို႔ဆင္း၍ ငုပ္လွ်ိဳးရာ
တြင္ အလြန္ဧျမခ်မ္းသာသကဲ့တို႔ေပတည္း။ ဤသေဘာသည္ (နိဗၺဳတႎဘုဥၨမာနာ) ဆိုသည့္
ရတနသုတ္ပါဠိေတာ္အရ မ်က္ေမွာက္ပစၥဳပၸန္၌ ဒိဌိဓမၼ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာသုခကို ခံစားမႈပင္
ျဖစ္၏။ ထို႔ျပင္ အၾကင္ပုဂိ္ၢဳလ္၏စိတ္၌ ျဖစ္မႈကင္းေသာ နိဗၺာန္ရွိသည့္အတိုင္း ျဖစ္မႈဒုကၡမွ
လြတ္ကင္းရေပျပီဟု မဟာကုသိုလ္ဉာဏသမၸယုတ္ စိတ္ျဖင့္လည္း ပီတိ ပႆဒၶိျဖစ္၍
ေနေတာ့၏။
ယခုကဲ့သို႔ (၃၁) ဘံုဟုဆိုအပ္ေသာ ကာမ႐ူပ အ႐ူပ (၀ါ)လူနတ္ျဗဟၼာသတၱ၀ါ
တို႔၏ ဘ၀သံသရာ၀ဋ္ဆင္းရဲအေၾကာင္း ၎တို႔လြတ္ေျမာက္ရာလြတ္ေျမာက္ေၾကာင္း
မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ စသည္ျပႆနာတို႔ကို ေနာက္ဆံုးေပၚသိပၸံပညာ ႐ူပေဗဒ၊ စိတၱ ေဗဒတို႔ႏွင့္
ႏႈိင္းယွဥ္ကာ တစ္ဖန္တင္ျပရသည္မွာ အလားတူျပႆနာတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ၁၃၃၆
ခုႏွစ္ ၀ါေခါင္လဆန္း ၉ ရက္ေန႔၊ တနလၤာေန႔ထုတ္ ေၾကးမံုသတင္းစာတြင္ ဗုဒၶသာသန
မဟာဗုဒၶ၀င္ ေနာက္ဆံုးတြဲ ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ အမည္မေဖၚေသာ ေဆာင္းပါးရွင္တစ္ဦး၏
ေရးသားခ်က္ကို ေအာက္ပါအတိုင္းလိုလို ဖတ္႐ႈရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
ေခမာေထရီသုတၱန္ပါ ဘ၀သစ္အေတြးအေခၚ
ေရွးေခတ္ သိုက္သမိုင္း ႐ုပ္ရွင္ကားတစ္ခုတြင္ ဇာတ္လိုက္မင္းသား
ေတာင္ေပၚက လိမ့္က်ေသဆံုးေသာအခါ ၀ိုင္းထဲကဆိုင္းဆရာ၏ ပူးေနာင္းခ်ပ္ခ်ိမ္း
အသံျဖင့္ ရွန္ပန္းထည္စကေလးေခါင္းပတ္ကာ နတ္စိမ္းျဖစ္လာသကဲ့သိို႔ အေတြးေခၚ
နည္းေသာ လူျပိန္းမ်ားအဖို႔ ေသျခင္း၊ ဘ၀ကူးေျပာင္းျခင္းဆိုသည္မွာ ဤဘ၀ကေကာင္းမႈ
မေကာင္းမႈအေလ်ာက္ ေနာင္ဘ၀တြင္ ၀င္ကစြပ္ေကာင္တို႔ဘ၀တစ္ခုမွ တစ္ခုသို႔
ကူးေျပာင္းသည္ဟု ထင္မွတ္တတ္ၾကေသာ္လည္း၊ အေတြးအေခၚရင့္သူမ်ားအဖို႔မူ
လူသည္ေသျပီးေနာက္ ဘ၀ဟူသည္ ရွိသေလာ မရွိသေလာ စသည္ျဖင့္ ေတြးေတာ
တတ္ၾကသည္။ ဘုရားရွင္ကမူ ေနာင္ဘ၀ရွိသည္ဟုလည္း မယူရဘူး။ မရွိဘူးလည္း
မယူရဘူး။ ရွိသည္ဟုယူလွ်င္ သႆတဒိ႒ိ(အဆက္၀ါဒသမား) မရွိဘူးဟုယူလွ်င္
ဥေစၧဒဒိ႒ိ(အျပတ္၀ါဒသမား) ဟုျပတ္ျပတ္သားသား ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ ျပတ္ျပတ္
သားသားဆိုေသာ္လည္း လူျပိန္းတို႔အဖို႔ မျပတ္မသားပင္ျဖစ္ေနရေလရာ ေနာင္ဘ၀
ဟူေသာ ျပႆနာသည္ ႏွစ္ေပါင္း(၂၅၀၀) ေက်ာ္ ဘုရားရွင္လက္ထက္မွစ၍ ယေန႔တိုင္
ေအာင္ အေတြးအေခၚသမားမ်ားတြင္ ရွိေနဆဲတန္းလန္းပင္ ျဖစ္ေနေလသည္။ လူျပိန္းတို႔
အဖို႔ ထိုစဥ္အတည္းကမျပတ္ ယခုလည္းမျပတ္၊ ဤအေၾကာင္းကိုတင္ျပရသည္မွာ
စစ္ကိုင္းေတာင္႐ိုး မင္းကြန္းဆရာေတာ္ နိပိဋကဓရ ဦး၀ိစိတၱသာရာဘိ၀ံသ၏ ႏိုင္ငံေတာ္
ဗုဒၶသာသနာအဖြဲ႕ မဟာဗုဒၶ၀င္ဆ႒မတြဲ (ဒုတိယပိုင္း) ေနာက္ဆံုး သံဃာရတနာအခန္း
ဧတဒဂ္ေထရီမၾကီးမ်ား က႑၌ ေခမာထရီသုတၱန္ပါ ဘ၀ကူးအေတြးအေခၚတရားကို
တင္ျပလိုေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
အေတြးအေခၚျမင့္မားေသာ္လည္း ဘ၀ကူးျပႆနာတြင္ အမ်ားနည္းတူ ေ၀့
လည္လည္းျဖစ္ေနေသာ ေကာသလမင္းၾကီးက ဘိကၡဳနီမမ်ားအနက္ ပညာၾကီးလြန္း
သျဖင့္ မဟာပညာဘြဲ႕ထူးႏွင့္ပင္ ဧတဒဂ္ဂုဏ္ထူးခ်ီးျမွင့့္္ျခင္းခံရေသာ ေခမာေထရီမၾကီး
အား ေမးေလ်ာက္ရေသာ္ ရွင္းလင္းႏိုင္ေကာင္းရဲ႕ဟု သတၱ၀ါသည္ ေသသည္မွေနာက္၌
ျဖစ္ေသးသေလာ၊ မျဖစ္ဘူးေလာ စေသာျပႆနာကို ေမးေလ်ာက္ေသာအခါ ေထရီမ
ၾကီးက ႐ုပ္နာမ္ေတြကို အျပတ္ရွင္းျပီး သူတို႔အဖို႔သေဘာေပါက္ႏိုင္ေလာက္ေသာ္လည္း
ဘ၀အာလယတန္းလန္း အတၱသမားမ်ားအဖို႔မူ ေ၀့လည္လည္ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ ေျဖနည္း
ေျဖနည္းျဖင့္သာ ေျဖေတာ္မူသည္။ သို႔ႏွင့္မေျပလည္ေသာေၾကာင့္ ဘုရားရွင္အား အလားတူ
ျပႆနာကို ထပ္မံေမးေလ်ာက္ေသာအခါတြင္လည္း ဘုရားရွင္က ေခမာေထရီ အလားတူ
သေ၀ပုဒ္မ မလြဲပင္ေျဖေတာ္မူသည္။ သို႔ႏွင့္ ဘ၀တန္းလန္းသမား လူျပိန္းတို႔အဖို႔ ဘ၀ကူး
ျပႆနာမွာ သာသနာ၀င္တစ္ေလ်ာက္တြင္ ရွိလာခဲ့ရာ ယေန႔တိုင္ေအာင္ပင္ျဖစ္သည္။
ဤဘ၀ကူးျပႆနာႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေတြးအေခၚထူးေသာ ပဌမေရႊက်င္ သာသနာပိုင္
ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီး အဘိဓမၼာအေက်ာ္ ျမိဳ႕ျပင္ၾကီးဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးႏွင့္ အျခားဘ၀
ျပႆနာဆရာ့ ဆရာအားလံုးတို႔ပင္ ဤေခမာေထရီသုတၱန္ကို အေျချပဳၾကသည္သာ
ျဖစ္ပါသည္။ ယခု တိပိဋကဓရဆရာေတာ္ဦး ၀ိစိတၱသာရာဘိ၀ံသ၏ မဟာဗုဒၶ၀င္ၾကီး
တြင္လည္း ေခမာေထရီသုတၱန္အဆံုးတြင္ ဤေခမာသုတၱန္ (အေတြးအေခၚ)ကား
သိမ္ေမြ႕လွဘိ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ဤမွ်ျဖင့္ မတင္းတိမ္ၾကဘဲ
ပညာရွိထံ တစ္ဖန္ေမးေလွ်ာက္ကုန္ရာ၏ဟု မွတ္ခ်က္ခ်ထားသည္ကို ေတြ႕ရျပန္သည္။
တိပိဋကဓရဆရာေတာ္၏ မွတ္ခ်က္မွာ ဋီကာက်မ္းဂန္တို႔မွယူ၍ အရွင္းဆံုး အေရးအသား
အေတြးအေခၚျဖင့္ ရွည္ရွည္ခ်ထားျခင္းျဖစ္ေပရာ ေနာက္ တစ္ဘ၀ဟူသည္ကို အတၱ
တန္းလန္းႏွင့္မေတြးဘဲ တန္းလန္းကိုခြာၾကည့္ႏိုင္စြမ္းႏိုင္လွ်င္ ရိပ္စားမိတန္ရာ၏ဟု
ေမွ်ာ္လင့္ရသည္။
အေမရိကန္အာကာသယဥ္အပိုလို(၁၇)ႏွင့္ အႏုႆလူသားစတင္ျဖစ္ေပၚပံုျပႆနာ
ယခုအခါကမၻာ့ပညာရွင္ၾကီးမ်ားသည္ ဤဘ၀ျပႆနာႏွင့္ပတ္သတ္၍ မည္မွ်
စိတ္၀င္စားေနၾကသည္ကို သာဓကအေနျဖင့္ အနည္းငယ္ေဖၚျပလိုသည္မွာ အေမရိကန္
အာကာသယဥ္အပိုလို(၁၇) လကမၻာမွ ေအာင္ျမင္စြာျပန္လည္ဆိုက္ေရာက္လာျခင္းႏွင့္
ပတ္သက္၍ သမၼတအိမ္ျဖဴေတာ္မွ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၁၉)ရက္ေန႔စြဲျဖင့္
ထုတ္ေ၀ေသာ ေၾကညာစာတန္းတြင္ ေဖၚျပထားပံုကို ေအာက္တြင္ ျမန္မာလို မက်ဥ္းခ်ံဳး
ကာ ဘာသာျပန္၍ ေဖၚျပလိုက္ပါသည္။
အာကာသတစ္ခြင္မွ ရရွိလာခဲ့သည့္ ရတနာသိုက္ၾကီးဟု ေခၚဆိုထိုက္သည့္
ဗဟုသုတသင္ခန္းစာမ်ားႏွင့္ ႐ုပ္၀တၳဳအထည္ျဒပ္ပစၥည္းမ်ား၏ ရာျဖတ္လုပ္ငန္း (၀ါ)
တန္ဖိုးျဖတ္လုပ္ငန္းကို ယခုပင္စတင္ေဆါင္ရြက္ေနပါျပီ။ အေတာ္မ်ားမ်ားပင္ ကၽြႏု္ပ္တို႔
သိရွိထားပါျပီ။ ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ ကနဦးဘ၀အစကို ကၽြႏု္တို႔စူးစမ္းရွာေဖြေနသည္ဟုလည္း
နားလည္ထားပါသည္။ မႏုႆလူသားသည္ဘယ္လို၊ ဘယ္နည္းျဖင့္စတင္ျဖစ္ေပၚလာ
သနည္းဆိုသည့္ ေရွးပေ၀သနီကတည္းက လူသားတို႔သိလိုေသာ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖို႔
ေတာ္ေတာ္ရွည္ေသာ ေျခလွမ္းသစ္ၾကီးတစ္လွမ္းကို လွမ္းဖို႔ရန္လည္း ရည္ရြယ္ထားပါ
ေၾကာင္း။
လတ္ဗီယံဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္ၾကီး
အရွင္အာနႏၵာ၏ သင္ေသလွ်င္ဘာျဖစ္မလဲ ဘာသာရပ္ေဟာေျပာပြဲ။
တစ္ဖန္လြန္ခဲ့သည့္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ (၂၆)ရက္ စေနေန႔ညေန
ရန္ကုန္ျမိဳ႕သရက္ေတာ္ေက်ာင္းတိုက္ ဦးဘင္နိယ (ဦး၀ိနယ) ေက်ာင္း အဂၤလိပ္စကားေျပာ
သင္တန္း၌ က်င္းပေသာ ဗုဒၶဘာသာေဟာေျပာပြဲတစ္ခုတြင္ ႐ုရွားဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္
ၾကီးဟု ရန္ကုန္ျမိဳ႕တြင္ေခၚေ၀ၚၾကေသာ အရွင္အာနႏၵေခၚ လတ္ဗီယံ႐ုရွားဘုန္းေတာ္
ၾကီး ဘူတန္နီေခၚ တိဗက္ဗုဒၶဘာသာအယူအဆအရ လူဟာ ေသျပီးသည္ ေနာက္ဘ၀
သစ္၌ ပဋိသေႏၶမျဖစ္မွီ ၾကားကာလ(၀ါ) စပ္ကူးမတ္ကူးကာလရွိေသးေၾကာင္းကို
(သင္ေသလွ်င္ဘာျဖစ္မလဲ) ဟူေသာေခါင္းစဥ္တပ္ကာ အေတာ္အက်ယ္တ၀င့္
ေျပာေဟာသြားပါသည္။ သူကိုယ္တိုင္က သူေျပာေဟာသည့္အတိုင္း မမွန္ဟု၀န္ခံ
ေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္ယခုလို လူသားတို႔အဖို႔ အပါအ၀င္ သက္ရွိသက္မဲ့အားလံုးတို႔အား
ကမၻာဖ်က္ အႏုျမဴလက္ႏွက္မ်ားျဖင့္ ျခိမ္းေျခာက္ေနသည္သာမက ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာ
မလံုေလာက္မႈေၾကာင့္ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးေဘးၾကီးႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရမေလာက္ျဖစ္ေနခ်ိန္၌
ေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ အေတြးအေခၚရင့္သူ ကမၻာလူသားတို႔သည္ ဗုဒၶဘာသာကို
ေရွးကထက္ ဆထက္တိုး၍ စိတ္၀င္စားလာၾကသည္မွာ ဤဘ၀ျပႆနာႏွင့္ပတ္သတ္ေသာ
ဗုဒၶ၏အေတြးအေခၚေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္းဟုေျပာဆိုသြားသည္။ သူ၏ အဂၤလိပ္
စကားလံုးသည္ ဘ၀ျပႆနာကို ဆိုလိုသည္ဟု ယူဆပါသည္။
ဤကိစၥႏွင့္ တစ္ဆက္တည္း အထက္တစ္ေနရာတြင္ ျပဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း
ဗုဒၶ၏ ကံတရားႏွင့္ ဇာတိပဋိသေႏၶအေၾကာင္းကို ထပ္မံ၍ တတ္ႏိုင္သမွ် အက်ဥ္း႐ံုးကာ
တင္ျပလိုပါေသးသည္။ ကမၻာေက်ာ္ ပါဠိပါရဂူတစ္ဦးျဖစ္သည့္ ဗုဒၶဘာသာ ဂ်ာမနီ
လူမ်ိဳး ကြယ္လြန္သူ ဘုန္းေတာ္ၾကီးအရွင္ဉာဏတိေလာကက ျမန္မာႏိုင္ငံ ရန္ကုန္ျမိဳ႔ရွိ
ျပည္ေထာင္စု ဗုဒၶသာသနေကာင္စည္မွ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လတြင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္
ထုတ္ေ၀ေသာ ဓမၼေရာင္ျခည္ေခၚ မဂၢဇင္းပါ ၎ေဆာင္းပါးတစ္ခုတြင္ ေရးသားထား
သည့္ ျမန္မာဘာသာျပန္ အတိုခ်ဳပ္မွာ -
ဂ်ာမန္ ဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္ၾကီး အရွင္ဉာဏတိေလာက၏
““ဗုဒၶကံတရားႏွင့္ဇာတိပဋိသေႏၶ”” ေဆာင္းပါး။
ဗုဒၶကံတရားႏွင့္ ပဋိသေႏၶအေၾကာင္းကို ခႏၶာငါးပါး႐ုပ္နာမ္တရားတို႔၏ အနတၱ
သဘာ၀ႏွင့္ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အက်ိဳးေၾကာင္းတရားတို႔ကို အေတာ္နားလည္သေဘာေပါက္
သူတို႔သာ သိျမင္ႏိုင္၏ဟု ခုဒၵကနိကာယ္မိလိႏၵပၫွာကို ညႊန္းေဖၚထားပါသည္။
ဤကံႏွင့္ ပဋိသေႏၶအေၾကာင္းသည္ အနတၱဓမၼကဲ့သို႔ပင္ အလြန္သိမ္ေမြ႕နက္နဲ
လွပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း သကၠာယဒိ႒ိကိုပယ္သတ္ဖို႔အတြက္ ကံႏွင့္ပဋိသေႏၶ
ေကာင္းစြာ သေဘာေပါက္ဖို႔လိုပါသည္။ ယင္းျပႆနာသည္ ေလာကီ ၃၁ ဘံုႏွင့္သာ
သက္ဆိုင္ေသာေၾကာင့္ သမုတိသစၥာအေနျဖင့္သာ ေဆြးေႏြးရပါလိမ့္မည္။
ျမန္မာလုိကံ၊ ပါဠိလို ကမၼ၏အဓိပၸါယ္မွာ ျပဳလုပ္မႈ၌ ေစ့ေဆာ္တိုက္တြန္းေန
ေသာ ေစတနာပင္ျဖစ္ပါသည္။ ကိုယ္၊ ႏႈတ္၊ ႏွလံုးတို႔၏ ေကာင္းေသာအမူအရာ
မေကာင္းေသာ အမူအရာတို႔ပင္တည္း။ အဘိဓမၼာနည္းအရ ေကာင္းေသာေစတနာ၊
မေကာင္းေသာေစတနာတို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္ကိုပင္ အဂၤုတၱရ ပါဠိေတာ္တြင္
မည္သို႔ေဟာသနည္းဆိုေသာ္ (ေစတနာကံ ဘိကၡေ၀ ကမၼံ၀ဒါမိေစတယိတြာ
ကမၼံကေရာကာေယန ၀ါစာယမနသာတိ) ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။
ဘိကၡေ၀၊ ရဟန္းတို႔၊ ေစတနံ၊ ေစတနာကို၊ ကမၼံ၊ ကံဟူ၍၊ အဟံ၊ ငါဘုရားသည္
၀ဒါမိ၊ ေဟာေတာ္မူ၏။ ေစတယိတြာ၊ ေစ့ေဆာ္၍၊ ကာေယန၀ါ၊ ကိုယ္ျဖင့္ေသာ္
လည္းေကာင္း၊ ၀ါစာယ၊ ႏႈျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မနသာ၀ါ၊ စိတ္ျဖင့္ေသာ္
လည္းေကာင္း၊ ကမၼံ၊ အမႈကို၊ ကေရာတိ၊ ျပဳ၏။
ဤကံလို႔ဆိုသည့္ ေၾကာင္းက်ိဳးနိယာမသေဘာတရား ေစတနာကံသည္ (Fatalism) ဆိုသည့္နိယတ၀ါဒ၊ ကိန္းေသသတ္မွတ္ထားသည့္အတိုင္း ျဖစ္ျခင္းမ်ိဳးလည္းမဟုတ္။
(Fatalism) ဆိုသည့္ပုေဗၺကတေဟတု မိစၧာဒိ႒ိမ်ိဳးလည္းမဟုတ္ပါ။ အတိတ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္က်ိဳးျဖစ္ေပၚရ၏။ သို႔ေသာ္လည္း အတိတ္သည္ ပစၥဳန္ကို လႊမ္းမိုးခ်င္တိုင္း လႊမ္းမိုး၍မရပါ။
အတိတ္ကို ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳကာ သတၱ၀ါတိုင္း၏ဘ၀သည္ တစ္ခဏမွ
တစ္ခဏသို႔ ေရြ႕လ်ားေန၏။ အတိတ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ေၾကာင့္အနာဂတ္ျဖစ္ရ၏။ ယခု
မ်က္ေမွာက္ကာလ၌ ပစၥဳပၸန္သာလွ်င္ အမွန္ရွိ၏။ တစ္ကယ္ရွိ၏။ ပုဂိ္ၢဳလ္တိုင္းသည္
ပစၥဳပၸန္မ်က္ေမွာက္တည့္တည့္ကို ေကာင္းစြာအသံုးခ်တတ္ဖို႔အေရးၾကီး၏။ မ်က္ေမွာက္၌
တည္ေသာ အရာ၀တၳဳအားလံုးသည္ အတိတ္ကအေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚသကဲ့သို႔
အတိတ္ေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးသက္သက္ သာလွ်င္ျဖစ္ပါသည္။ အေၾကာင္းကံက
ပထမ အက်ိဳး၀ိဘတ္က ေနာက္မွျဖစ္ရ၏။ ဤအေၾကာင္းကံႏွင့္ အက်ိဳး၀ိဘတ္တို႔၏
အစဥ္အဆက္သည္ နိဗၺာန္သို႔ မေရာက္မခ်င္း ဆံုသည္ဟုမရွိပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ကာယကံမႈ
၀စီကံမႈ မေနာကံမႈတို႔ကို မ်ားစြာသတိထား၍ ေစာင့္ေရွာက္ ျပဳလုပ္ဖို႔ အေရးၾကီးပါသည္။
ဥပမာ- သရက္ေစ့ကိုစိုက္လွ်င္ သရက္ပင္ေပါက္၍ သရက္သီးသီးသကဲ့သို႔ င႐ုပ္ေစ့ကို
စိုက္လွ်င္ င႐ုပ္ပင္ေပါက္၍ င႐ုပ္သီးသီးမွာ ေသခ်ာပါသည္။ ဤသေဘာကို
ျမတ္စြာဘုရားက သံယုတ္ပါဠိေတာ္တြင္ ေဟာေတာ္မူထားသည္မွာ (ကလ်ာဏကာရီစ
ကလ်ာဏံ၊ ပါပကာရီစပါပကံ၊ ယာဒိသံ ၀ပၸေတ ဗိဇံ၊ တာဒီသံ ဟရေတမလံ)
ယာဒိသံဗိဇံ၊ အၾကင္ခ်ိဳေသာ မ်ိဳးေစ့ကို၊ ၀ပၸေတ၊ စိုက္ပ်ိဳးအ့ံ။ တာဒိသံဖလံ၊ ထိုသို႔ခ်ိဳေသာ
အသီးကို၊ ဟရေတယတာ၊ ေဆာင္သကဲ့သို႔ (၀ါ) သီးသကဲ့သို႔၊ ယာဒိသံဗီဇံ၊ အၾကင္သို႔
ခါးေသာမ်ိဳးေစ့ကို၊ ၀ပၸေတ၊ စိုက္ပ်ိဳးအံ့၊ တာဒိသံဖလံ၊ ထိုသို႔ခါးေသာအသီးကို ဟရေတ
ယတာ၊ ေဆာင္သကဲ့သို႔(၀ါ) သီးသကဲ့သို႔၊ ဧ၀ံတထာ၊ ထို႔အတူသာလွ်င္၊ ကလ်ာဏကာရီ
ေကာင္းမႈကုသိုလ္ျပဳလုပ္ေလ့ရွိေသာသူသည္၊ ကလ်ာဏံ၊ ေကာင္းေသာအက်ိဳးကို၊ အႏုေဘာ
တိ၊ ခံစားရ၏။ ပါကကာရီ၊ မေကာင္းမႈအကုသိုလ္ကိုျပဳေလ့ရွိေသာသူသည္၊ ပါပကံ၊
မေကာင္းမႈအကုသိုလ္၏ အက်ိဳးကို၊ အႏုေဘာတိ ခံစားရ၏။
ဤသမုတိနယ္ ကံသဘာ၀တရားအတိုင္း၊ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း အေကာင္းခ်ည္း
ဆို႐ိုးရွိသကဲ့သို႔ ျဖစ္သမွ်သည္ အမွန္တရားသာဟု ဆိုရမည္။ ေကာင္းတာျဖစ္၍
၀မ္းသာစရာျဖစ္လွ်င္ ကံေကာင္းသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ ဆိုးတာမေကာင္းတာျဖစ္၍၀မ္းနည္းစရာ စိတ္မခ်မ္းသာစရာျဖစ္လွ်င္ ကံမေကာင္းဟု ဆိုၾကမည္။ အျမဲတေစ
သတိထားဖို႔ကား ကံဆိုသည္မွာ ဘယ္ေတာ့မွ မမွန္တာ၊ မတရားတာမရွိ အျမဲတေစ
မွန္ပါသည္။ တရားပါသည္။ မွန္သည္။ တရားသည္ဆိုသည္မွာ ခ်ိန္ခြင္ၫွာ တိမ္းေစာင္း
ျခင္းမရွိ အလည္ဗဟိုရ္မဇၩိမ က်က်ျဖစ္ျခင္းမ်ိဳးပင္။ ကံသည္ မမုန္းတတ္ပါ။ ခ်စ္လည္း
မခ်စ္တတ္ပါ။ မခ်ီးမြမ္းတတ္ပါ။ မကဲ့ရဲ့တတ္ပါ။ ၀မ္းမသာတတ္ပါ။ ၀မ္းမနည္း
တတ္ပါ။ ကံသည္ ျပဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း ေၾကာင္းက်ိဳးဓမၼတာ သေဘာအတိုင္းသာလွ်င္
ျဖစ္ပါ၏။ ကံသည္သတၱ၀ါတို႔ကိစၥေတြ၊ ျပႆနာေတြကို နားမလည္ပါ။
မီးသည္ လူကိုပူေလာင္ေစတတ္ေသာ္လည္း လူ႔အေၾကာင္းကို နားမလည္
သကဲ့သို႔ ကံသည္လည္း လူ႔အေၾကာင္းကိုဘာမွ် နားမလည္ပါ။ မီးကိစၥသည္ ေလာင္
ကၽြမ္း႐ံု၊ ပူ႐ံုသာျဖစ္ပါသည္။ ၎ကို ေကာင္းစြာအသံုးခ်တတ္လွ်င္ အလင္းေရာင္
ကိုေပးပါ၏။ အစာအဟာရကို ခ်က္ေပးပါ၏။ လူေတြဖ်က္ဆီးလိုသည့္ ၀တၳဳပစၥည္း
ေတြကို မီးက ေလာင္ကၽြမ္းဖ်က္ဆီးေပးပါ၏။ ၎ကို ေကာင္းစြာအသံုးမခ်တတ္လွ်င္
လူသံုးပစၥည္းကို မီးေလာင္ကၽြမ္းပ်က္စီးသြားႏိုင္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ မီးကို ေကာင္းစြာ
အသံုးခ်တတ္ဖို႔လိုေပသည္။ မီးကို အသံုးမခ်တတ္လွ်င္(၀ါ) အလြဲလြဲအမွားမွား
အသံုးခ်၍ မီးေလာင္ပ်က္စီးလွ်င္ မီးကို စိတ္ဆိုးက အျပစ္တင္ပါက ကိုယ္မိုက္ရာ
က်ပါသည္။ ဤေနရာတြင္ ကံသည္ မီးႏွင့္ အလားတူေၾကာင္းကို ျပဆိုျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ဤကမၻာေလာကတစ္ခြင္ရွိ လူသားတို႔သည္ ဘ၀အေျခအေန အျဖစ္အပ်က္တို႔
သည္ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး ညီမွ်မႈမရွိၾကပါ။ အခ်ိဳ႕မွာ ျမင့္ျမတ္သာယာ၀ေျပာေသာ
အထက္တန္းစားမ်ားျဖစ္ၾက၏။ အခ်ိဳ႕မွာယုတ္ညံ့မြဲေတ ေအာက္တန္းစားမ်ားျဖစ္
ၾက၏ အခ်ိဳ႕မွာ ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္၌ပင္ ေသေၾကပ်က္စီးရ၏။ အခ်ိဳ႕မွာ သက္တန္းျပည့္
အႏွစ္ (၇၀) (၈၀) ေက်ာ္ (၉၀)ေက်ာ္(၁၀၀) အထိ ေနၾကရ၏။ အခ်ိဳ႕မွာ ႐ုပ္ဆင္းအဂၤါ
လွပတင့္တယ္႐ႈခ်င္စဖြယ္ရွိၾက၏။ အခ်ိဳ႕မွာ အ႐ုပ္ဆိုး အက်ည္းတန္ ႐ႈခ်င္စဖြယ္
မေကာင္းေအာင္ အဆင္းအဂၤါခ်ိဳ႕တဲ့ၾက၏။ ဤမညီမွ်မႈမ်ား၏ အေၾကာင္းကဘာလဲ၊
ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလဲဟုေမးလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔က ဤမညီမွ်မႈမ်ားသည္ အလို
အေလ်ာက္ အေၾကာင္းမဲ့ျဖစ္ေပၚၾကသည္ဟု မယံုၾကည္။ ကံလို႔ဆိုသည့္ ေၾကာင္းက်ိဳး
ဓမၼ နိယာမအတိုင္းသာ ျဖစ္ၾကရသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကပါသည္။ ဗုဒၶ၀ါဒအရ ေလာကတြင္
ဤမညီမွ်မႈမ်ားရွိရျခင္းမွာ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္၏။
ယင္းပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေနသေဘာတရားတို႔သည္လည္း အေၾကာင္းကံႏွင့္ အက်ိဳး
၀ိပါက္တို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ကံအေၾကာင္းတရားမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ပါ၏။ ပစၥဳပၸန္
အတိတ္ (၀ါ) အတိတ္အဆက္ဆက္ ကံအေၾကာင္းတရားမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ
လူပုဂိ္ၢဳလ္ဆိုလွ်င္ ၎လူ၏ ခ်မ္းသာမႈ၊ ဆင္းရဲမႈ၊ သုခ၊ ဒုကၡဆိုသည့္ ဘ၀အက်ိဳးေပး
ေတြလည္း ၎လူ၏ ျပဳခဲ့ေသာကံတို႔၏ အက်ိဳး၀ိဘတ္တို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသူ၏
ေလာကနိဗၺာန္ကို ထိုသူပင္ဖန္ဆင္းသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ ထိုသူ၏ေလာကငရဲက
လည္း ထိုသူပင္ ဖန္ဆင္းသည္ဟု ဆိုႏုိင္ပါသည္။ အတိတ္ကံေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္ အက်ိဳးျဖစ္
ရေသာ ထိုသူသည္ ပစၥုဳပၸန္ကံအမႈေတြျပဳျခင္းေၾကာင့္ အနာဂါတ္တြင္ အက်ိဳးေတြျဖစ္
ရပါမည္။ မိမိ၏ ဘ၀သံသရာခရီးစဥ္အတိုင္း မိမိဦးေဆာင္ေလွ်ာက္ခဲ့ေသာ ထိုသူသည္
အတိတ္၏သားငယ္ျဖစ္သလို အနာဂတ ဖခင္လည္းျဖစ္ပါ၏။ ကံကို ေလးမ်ိဳးခြဲျပ
ပါသည္။ ၎ေလးမ်ိဳးကို တစ္မ်ိဳးလွ်င္ အပိုင္းငယ္ ေလးပိုင္းျပဳ၍ျပရဲပါမည္။