မိန္းမႏွင့္သိမ္

ရွင္အရဟံမေထရ္ သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည့္ သိမ္ေတာ္မ်ား
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ စတင္ထြန္းကားရာအခ်ိန္သည္ ေအဒီ ၁-ရာစုမွ ေအဒီ ၁၀-ရာစုတိုင္ ထြန္းကားခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္သည္ ပ်ဴေခတ္အခ်ိန္ျဖစ္ေၾကာင္း သမိုင္းမ်ားအရ သိရသည္။ ပ်ဴလူမ်ိဳးတို႔၏ ေဒသ သေရာေခတၱရာျမိဳ႔ေဟာင္းတြင္ ဗုဒၶသာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားကို ယေန႔တိုင္ ေတြ႔ႏိုင္သည္။ ပ်ဴေခတ္ပ်က္သုဥ္း၍ ပုဂံေခတ္ေရာက္ခ်ိန္အထိ ထိုေဒသတြင္ သာသနာေတာ္ထြန္းကားဆဲ ျဖစ္သည္ဟု ေလ့လာသိရွိရသည္။

ပုဂံေခတ္ ေသလည္ေၾကာင္မင္း လက္ထက္မွ အေနာ္ရထာမင္း မတိုင္မီ ကာလအထိ မင္းအဆက္ဆက္ႏွင့္ ရဟန္းသံဃာေတာ္အဆင့္ဆင့္တို႔ ေခတ္ကာလအဆက္ဆက္ ျဖတ္သန္းဆင္းသက္လာရာမွ အေၾကာင္းအမ်ဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ သာသနာေတာ္၌ ေဒသနာက်င့္၀တ္မ်ားအတိုင္း မလိုက္နာႏိုင္ၾကဘဲ ခၽြတ္ယြင္းအားနည္း၍ လာခဲ့သည္။

ပုဂံမင္း ၁၂-ဆက္ေျမာက္၊ သိုက္တိုင္မင္း (ေအဒီ ၅၁၆-၅၂၃) လက္ထက္မွစ၍ ရဟန္းေကာင္း၊ ရဟန္းျမတ္တို႔၏ အက်င့္သီလမ်ား ဆိတ္သုဥ္းကြယ္ေပ်ာက္လုနီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ သာသနာေတာ္၏ အသက္ ပိဋကတ္ေတာ္ (ပရိယတၱိစာေပ) လည္း မရွိေသး၍ သမထီး၊ အရည္းႀကီးတို႔၏ အယူ၀ါဒမ်ား လြန္စြာထြန္းကားလာသည္။ ပုဂံမင္းဆက္ ၂၀-ေျမာက္၊ ပုပၸါးေစာရဟန္းမင္း (ေအဒီ ၆၁၃-၆၄၀) လက္ထက္တြင္ မင္းႏွင့္ျပည္သူအားလံုး အရည္းႀကီးတို႔၏ အယူ၀ါဒကို လိုက္နာၾကေတာ့သည္။ အရည္းႀကီးတို႔သည္ (ေထရ၀ါဒ) ရဟန္းမ်ားကဲ့သို႔ အ၀ါေရာင္သကၤန္း (၀ိနည္းႏွင့္အညီသကၤန္း) မ်ားကို ၀တ္ရံုျခင္းမရွိဘဲ၊ အျပာ၊ အနက္၊ အမည္း၊ အညိဳေရာင္ စသည့္ (သကၤန္းမမည္သည့္) အ၀တ္မ်ားကို ၀တ္ရံုၾကသည္။ ဦးေခါင္းကို (ဗုဒၶအလိုက်) ဦးျပည္းရိတ္ျခင္း မျပဳဘဲ ဆံပင္ကို လက္ေလးသစ္၊ လက္တ၀ါးအထိ ထား၍ ဦးထုပ္မ်ားကိုလည္း ေဆာင္းၾကသည္။ ထိုကိုရည္၍ စေလ ဦးပုည-က ( ေရွးအတီေတ၊ ပုဂံျပည္တြင္၊ ဆံေကသာလက္ေလးသစ္၊ မုတ္ဆိတ္ေမြး ဗရပ်စ္၊ မဲညစ္သည့္စီ၀ရံႏွင့္၊ တာေတလံ အက်င့္ဆိုးေသာ၊ ရွင္သိုးတကာ့ ေခါင္ႀကီး၊ ရွင္မထီး-) ဟူ၍ စပ္ဆိုခဲ့ပါသည္။

သူတို႔သည္ ဆင္စီး၊ ျမင္းစီး၍ လက္ေ၀ွ႔လည္းသတ္ၾကသည္။ ႏြားမ်ားကို ေမြးျမဴ၍လည္း ေရာင္းစားၾကသည္။ ထိုအရည္းႀကီးတို႔သည္ ေျခာက္က်ိပ္ရွိေၾကာင္းႏွင့္ တပည့္ေျခာက္ေသာင္းရွိေၾကာင္းကိုလည္း မွတ္တမ္းမ်ားက ဆိုသည္။ သူတို႔၏ အယူ၀ါဒမွာ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ ေဒသနာႏွင့္ဆန္႔က်င္ဘက္ မိမိသေဘာအတိုင္း က်မ္းဂန္မ်ားကို ေရး၍ လူအမ်ားကိုလွည့္ျဖား ေသြးေဆာင္ျခင္းျဖစ္သည္။ သူတို႔၏ အဓိကတရားမွာ ဂါာထာမႏၲရားမ်ားကို ရြတ္၍ မန္းမႈတ္ျခင္းျဖစ္သည္။

သူ႔အသက္ကို သတ္မိေသာသူသည္ ပရိတ္ (မႏၲန္)ကို ရြတ္ေသာ္ ကမၼပထမွ လြတ္၏။ မိဘကို သတ္မိေသာသူသည္ ဤပရိတ္ (မႏၲန္)ကို ရြတ္ေသာ္ ေျပေပ်ာက္၏။ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ သူတို႔၏ ရြံရွာစက္ဆုပ္ဖြယ္အေကာင္းဆံုး အဓမၼ၀ါဒမွာ မင္း၊ မွဴးမတ္၊ ကလန္၊ သံပ်င္၊ သူေဌးသူႀကြယ္၊ ျပည္သူတို႔၏ သားသမီးမ်ားကို ထိမ္းျမားမဂၤလာျပဳေသာအခါ၌ ပန္းဦးလႊတ္ေသာ အယုတ္တရားမ်ား ျဖစ္သည္။

ျမန္မာသကၠရာဇ္-၄၀၆ (ေအဒီ ၁၀၄၄) တြင္ ပုဂံထီးနန္းကို စိုးစံသည့္ အေနာ္ရထာမင္းေစာ၏ နန္းသက္ ၉-ႏွစ္ေက်ာ္ ၁၀-ႏွစ္ခန္႔ အလြန္တြင္ (သု၀ဏၰဘုမၼိ) သထံုျပည္မွ ဓမၼဒႆီအမည္ရွိ ရွင္အရဟံ မေထရ္သည္ ပုဂံျပည္သုိ႔ၾကြလာ၍ ေထရ၀ါဒ သာသနာကို စတင္ျပန္႔ပြားေစသည္။ ထိုအခါ မင္းႏွင့္ျပည္သူအားလံုးတို႔သည္ စစ္မွန္ေသာေထရ၀ါဒ တရား၌သာ တည္ရံုမၽွမက သထံုျပည္မွ ပိဋကတ္သံုးပံု အစံုသံုးဆယ္ႏွင့္ ဓာတ္ေတာ္၊ ေမြေတာ္မ်ား၊ ရဟန္းသံဃာေတာ္ အစစ္အမွန္မ်ားကို ပုဂံျပည္သို႔ ပင့္ေစသည္။

ရွင္အရဟံမေထရ္ႏွင့္ အေနာ္ရထာမင္းတို႔ ပူးေပါင္းလက္တြဲ၍ ပုဂံျပည္တြင္ ပရိယတၱိ၊ ပဋိပတၱိ၊ ပဋိေ၀ဓ သာသနာေတာ္ သံုးရပ္ကို တည္တံ႔ဖြံ႔ျဖိဳးေစသည္။ ရွင္အရဟံမေထရ္ျမတ္ႏွင့္အတူ အရွင္ဉာဏ၊ အရွင္အာနႏၵာ အရွင္သီလဗုဒၶ မေထရ္ျမတ္တို႔လည္း လက္တြဲ၍ သာသနာျပဳၾကသည္။ ရွင္အရဟံမေထရ္သည္ သာသနာေတာ္၏ အသက္တခုျဖစ္ေသာ ယခင္ကမရွိဖူးေသးသည့္ သိမ္မ်ားကို ပုဂံႏွင့္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီး စိုးစံရာေဒသတို႔တြင္ က်မ္းဂန္ေဒသနာေတာ္ႏွင့္ ေလ်ာ္ညီစြာ သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။

အဆိုပါသိမ္မ်ားအနက္ (၀ိနယာလကၤာရ ဋီကာ အလိုအရ) စံနမူနာ အတိုင္းအတာအျဖစ္ စံျပဳရမည့္သိမ္မွာ ျမင္းကပါရြာ၏ အေရွ႔ေတာင္ ကုသိနာရံုဘုရားအနီးရွိ သိမ္ေတာ္ပင္ျဖစ္သည္။ ရွင္အရဟံမေထရ္ျမတ္ သမုတ္ခဲ့သည့္သိမ္မ်ားမွာ (မွတ္တမ္းမ်ားအရ) ၂၇-လံုးျဖစ္သည္။ ၄င္းသိမ္တို႔မွာ ပုဂံ၏အေရွ႔ဘက္တြင္ ၆-လံုး၊ ေတာင္ဘက္တြင္ ၄-လံုး၊ ေျမာက္ဘက္တြင္ ၄-လံုးတို႔ျဖစ္သည္။ မိတၳီလာျမိဳ႔တြင္ သိမ္ ၉-လံုးႏွင့္ မႏၲေလးျမိဳ႔တြင္လည္း ၄-လံုးတို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ပုဂံ၏ အေရွ႔ဘက္သိမ္တို႔မွာ-
(၁) ေရႊစည္းခံုပရိ၀ုဏ္အတြင္းရွိ သိမ္ႀကီး
(၂) ပုဂံႏွင့္ တယူဇနာ (၆-တိုင္ႏွင့္ တာ ၄၀၀) ကြာ ငါ့သေရာက္သိမ္
(၃) ဇီးက်မ္းရြာသိမ္
(၄) တစိုးမလည္ရြာသိမ္
(၅) ႏြားထိုးႀကီးႏွင့္ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းၾကားရွိ သိမ္
(၆) ေတာင္သာနယ္၊ ေက်ာက္ေဆာင္သိမ္တို႔ ျဖစ္သည္။

ပုဂံ၏ေတာင္ဘက္ တယူဇနာအတြင္းရွိ သိမ္တို႔မွာ-
(၁) ကြမ္းဖလားသိမ္
(၂) ေက်ာက္ပန္းေတာင္းျမိဳ႔အနီး ႏွစ္က်ပ္ခြဲသိမ္
(၃) ထန္းေပါက္ကုန္းသိမ္
(၄) လယ္ယားသိမ္ ႏွင့္

ပုဂံေျမာက္ဘက္ သိမ္တို႔မွာ-
(၁) ေညာင္ပင္လွ သိမ္
(၂) အိုင္ေရဦးစကန္ သိမ္
(၃) ေရၾကည္ သိမ္
(၄) ကူရြာသိမ္တို႔ ျဖစ္သည္။

မိတၳီလာျမိဳ႔ရွိ သိမ္တို႔မွာ-ကန္အထက္တြင္ ၄-လံုး၊ ကန္ေအာက္ ၄-လံုး၊ ျမိဳ႔လယ္တြင္ ၁-လံုးတို႔ျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔မွာ-
(၁) ပဲသီတာ သိမ္
(၂) ကတၳဳကံ သိမ္
(၃) ၀တ္ေက်ာက္ သိမ္
(၄) ရွင္ပင္ကူ သိမ္
(၅) သားဖန္း သိမ္
(၆) ကလိန္ေျခ သိမ္
(၇) ကူျဖဴ သိမ္
(၈) ကုန္းေတာင္း သိမ္
(၉) ထီးသံုးဆင့္ သိမ္တို႔ျဖစ္သည္။

မႏၲေလးျမိဳ႔ႏွင့္ မႏၲေလးျမိဳ႔ အနီးရွိ သိမ္ေလးလံုးမွာ-
(၁) သန္းေခါင္ယံ သိမ္ (ျပည္ႀကီးတံခြန္ျမိဳ႔နယ္ တံခြန္တိုင္ရပ္၊ ျပည္ေက်ာင္းတိုက္အတြင္းတြင္ရွိသည္)
(၂) ေန၀င္သိမ္ (ေအာင္ေျမသာဇံျမိဳ႔နယ္၊ ေညာင္ကြဲ ၁၁-လမ္းတြင္ ရွိသည္)
(၃) ေနထြက္သိမ္ (ပုသိမ္ႀကီးျမိဳ႔၊ ေအာင္ပင္လယ္ ဘိုတက္ကုန္းတြင္ရွိသည္)
(၄) မြန္းတည့္သိမ္ (ခ်မ္းေအးသာဇံ၊ ျပင္ဦးလြင္ကားလမ္း၊ အေနာက္ဘက္၊ ကန္ေဘာက္ရြာတြင္ ရွိသည္) တို႔ျဖစ္သည္။

ရဟန္းေလာင္းတို႔ ဥပသမၸဒကံ ေဆာင္ရာတြင္ သမၸတၱိ ငါးပါးအနက္ သီမာသမၸတၱိ-သည္ အေရးႀကီးေသာ အခ်က္တခုအျဖစ္ ပါ၀င္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရွင္အရဟံမေထရ္သည္ မရွိမျဖစ္ သိမ္မ်ားကို သာသနာေတာ္ စည္ပင္ျပန္႔ပြားေစရန္ သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
ပခုကၠဴဆရာေတာ္ က်မ္းတတ္အေက်ာ္ အရွင္နႏၵ၀ံသမေထရ္ျမတ္ကလည္း ရွင္အရဟံမေထရ္ျမတ္သည္ ရဟႏၲာအစစ္ျဖစ္ေၾကာင္း-ကို ေရႊစည္းခံုဘုရား သမိုင္းတြင္ မိန္႔ၾကားခဲ့ပါသည္။ အေထာက္အထား အစံုအလင္ႏွင့္ ဆိုပါသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ေထရ၀ါဒသာသနာေတာ္၏ ေက်းဇူးရွင္ ရွင္အရဟံမေထရ္ သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည့္ သိမ္ေတာ္မ်ားကို ေလ့လာမွတ္တမ္းျပဳ၍ ေရးသားပူေဇာ္လိုက္ရပါသတည္း။

က်မ္းကိုး။
၁။ ရွင္အရဟံမေထရ္ျမတ္၏ အတၳဳပၸတၱိႏွင့္ ရွင္အရဟံအုတ္ေက်ာင္း ျပဳျပင္တည္ေဆာက္မႈ မွတ္တမ္း။ ယဥ္ေက်းမႈ ၀န္ႀကီးဌာန။
၂။ ျမန္ာမ့စြယ္စံုက်မ္း ။ အတြဲ -၁၄။