နိေရာဓ ၇-မ်ိဳး

နိေရာဓ ဟူသည္
၁။ တဒဂၤ နိေရာဓ
၂။ ၀ိကၡမၻန နိေရာဓ
၃။ သမုေစၧဒ နိေရာဓ
၄။ ပဋိပႆဒၶိ နိေရာဓ
၅။ ခဏဘဂၤ နိေရာဓ
၆။ သညာေ၀ဒယိတ နိေရာဓ
၇။ သစၥ နိေရာဓ
ဟူ၍ အခ်ဳပ္အခ်ာအားျဖင့္ ၇-ပါးရွိသည္။ ထို ၇-ပါးတို႔တြင္ ခဏဘဂၤ နိေရာဓသည္ ဥပၸါဒခဏဘဂၤ နိေရာဓ, အႏုပၸါဒခဏဘဂၤ နိေရာဓ-ဟူ၍ သတၱိအားျဖင့္ ႏွစ္ပါးျဖစ္လာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နိေရာဓ ၈-ပါး သိဖြယ္မ်ား ျဖစ္လာသည္။
၁။ တဒဂၤ နိေရာဓ ( ပဋိသမၻိဒါမဂၢ အ႒ကထာ ဒုတြဲ ႏွာ-၅၃ )
ထိုရွစ္ပါးတြင္ ထိုထို ကာမကုသိုလ္တည္းဟူေသာ အေၾကာင္းအစိတ္ျဖစ္ခိုက္ ထိုထိုအကုသိုလ္တရားတို႔၏ မျဖစ္ဘဲ ခ်ဳပ္ျငိမ္း၍ေနျခင္းသည္ ( တဒဂၤ-ထိုထိုကာမကုသိုလ္တည္းဟူေသာ အစိတ္အေၾကာင္းေၾကာင့္၊ နိေရာဓ-ထိုထိုအကုသိုလ္တို႔၏ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ) တဒဂၤနိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ )
လွ်ပ္စစ္လက္ခိုက္ အမိုက္ေမွာင္ ကင္းေပ်ာက္သကဲ့သို႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္ )
လွ်ပ္စစ္လက္က၊ အေမွာင္ ပ,သို႔၊ ကာမကုသိုလ္၊ ပယ္ခြင္းျဖိဳေၾကာင့္၊ ထိုထုိ ပါပ၊ ခ်ဳပ္ျငိမ္းရ၊ ေခၚၾက တဒဂၤနိေရာဓတည္း။
၂။ ၀ိကၡမၻန နိေရာဓ ( ပဋိသမၻိဒါမဂၢ အ႒ကထာ ဒုတြဲ ႏွာ-၁၂၁ )
စ်ာန္ရပုဂၢိဳလ္မ်ား၌ စ်ာန္စိတ္ တႀကိမ္ျဖစ္ျပီးသည္မွစ၍ စ်ာန္မေလ်ာမက်မခ်င္း နီ၀ရဏတရားတို႔၏ မျဖစ္ဘဲ ခြါရွဲ၍ေနျခင္းသည္ ( ၀ိကၡမ ၻန-ခြါေသာအားျဖင့္၊ နိေရာဓ-ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းေၾကာင့္ ) ၀ိကၡမ ၻန နိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ )
ေရကန္၌ရွိေသာ ေမွာ္မ်ားကို အိုးျဖင့္ ဖယ္ရွား ပုတ္ခန္လိုက္သည္ရွိေသာ္ ပုတ္ခတ္ျခင္း၏အဟုတ္ မကုန္ေသးသမွ် ေမွာ္မ်ားခြါရွဲ၍ ေနဘိသကဲ့သို႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္ )
အိုးျဖင့္ပယ္ရွား၊ ေမွာ္ခြါသြားသို႔၊ စ်ာန္မ်ားျဖစ္က၊ နီ၀ရဏတို႔၊ ကြာၾကေသာအား၊ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျငား၊ မွတ္သား ၀ိကၡမ ၻန နိေရာဓတည္း။
၃။ သမုေစၧဒ နိေရာဓ ( ပဋိသမၻိဒါမ၈ၢ အ႒ကထာ ဒုတြဲ-ႏွာ ၁၂၁ )
မဂၢ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္မ်ား၌ မဂ္စိတ္ျဖစ္ခိုက္ မဂ္ေလးပါးတို႔၏ အသီးသီးေသာ အစြမ္းသတၱိ အရွိန္အေစာ္ အာႏုေဘာ္ေၾကာင့္ ထိုက္သည္အားေလ်ာ္စြာ အႏုသယတို႔၏ ေနာင္တဖန္မျဖစ္ႏိုင္ဘဲ အျမစ္အရင္း အၾကြင္းမရွိ ကင္းျပတ္ခ်ဳပ္ျငိမ္း ရုပ္သိမ္းျခင္းသည္ ( သမုေစၧဒ-အၾကြင္းမဲ့ ျဖစ္ေသာအားျဖင့္၊ နိေရာဓ-ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းေၾကာင့္ ) သမုေစၧဒ နိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ )
မိုးႀကိဳးက်ရာျဖစ္ေသာ သစ္ပင္ႀကီးငယ္ အသြယ္သြယ္တို႔သည္ တႀကိမ္တည္း၌ပင္ ေနာင္တဖန္ စည္ပင္ေပါက္ေရာက္ႏိုင္ျခင္းမရွိဘဲ အျမစ္အရင္းႏွင့္တကြ ေသေၾကပ်က္စီးျခင္းကဲ့သို႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္)
မိုးႀကိဳးက်က၊ ပင္ရုကၡတို႔၊ ျမစ္မွ်မက်န္၊ ပ်က္စီးဟန္သုိ႔၊ မဂ္ဉာဏ္ျဖစ္က၊ ႏုသယတို႔၊ ပ်က္ၾကေလျခင္း၊ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းသည္၊ မယြင္း သမုေစၧဒ နိေရာဓတည္း။
၄။ ပဋိပႆဒၶိ နိေရာဓ ( ပဋိသမၻိဒါမဂၢ အ႒ကထာ ဒုတြဲ-ႏွာ ၅၃ )
ဖလ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္မ်ား၌ ဖိုလ္စိတ္၏ အရွိန္အေစာ္ အာႏုေဘာ္ေၾကာင့္ ကိေလသာတို႔၏ အခိုးအေငြ႔မ်ား ထပ္မံခ်ဳပ္ျငိမ္း ရုပ္သိမ္းျခင္းသည္ ( ပဋိပႆဒၶိ-ျငိမ္းေသာအားျဖင့္၊ နိေရာဓ-ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းေၾကာင့္ ) ပဋိပႆဒၶိ နိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ)
မီးေလာင္ျပင္ကို ေရျဖင့္ ထပ္မံေလာင္းသတ္က မီး၏အခိုးအေငြ႔ အရွိန္အေစာ္ကင္း၍ ေအးျမျခင္းသို႔ ေရာက္သကဲ့သို႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္ )
မီးေလာင္ျပင္ကို၊ သန္႔စင္ဇလာ၊ ျဖန္းေလာင္းပါက၊ ရွိန္၀ါပူေငြ႔၊ ျမဴမေတြ႕သို႔၊ မဂ္ေရေနာက္ေပ၊ ဖိုလ္မ်ား ေရေၾကာင့္၊ ကိေလပူေငြ႔၊ ျမဴမေတြ႔၊ မေရြ႔ ပဋိပႆဒၶိ နိေရာဓတည္း။
၅။ ဥပၸါဒခဏဘဂ္ နိေရာဓ ( ပဋသမၻိဒါမဂၢ အ႒ကထာ ဒုတြဲ-ႏွာ ၂၈၄ )
ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါ ရဟႏၲာတို႔၏ စုတိစိတ္ေတာ္မွ တပါးေသာ အလံုးစံုေသာစိတ္တို႔၏ ဘင္ခဏ၌ ေနာက္ေနာက္စိတ္တို႔၏ ျဖစ္ေပၚလာရန္ အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ နတၳိ၊ ၀ိဂတ စေသာ သတၱိတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳလ်က္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းသည္ ( ဥပၸါဒ-ေနာက္စိတ္မ်ားစြာ ျဖစ္ေပၚလာရန္ ေက်းဇူးျပဳလ်က္၊ ခဏ-ခဏငယ္သံုးပါးတို႔တြင္၊ ဘဂၤ-ဘင္ခဏ၌၊ နိေရာဓ-ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းေၾကာင့္ ) ဥပၸါဒခဏဘဂၤ နိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ )
စၾကာမင္း နတ္ရြာစံျခင္းသည္ သားႀကီးဥပရာဇာ မင္းျဖစ္ရန္ ေက်းဇူးျပဳသကဲ့သို႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္ )
စၾကာမင္းဖ်ား၊ နတ္ရြာလားက၊ သားေမာင္အေသာ့၊ မင္းျဖစ္ေတာ့ဟု၊ ဆိုေသာအလား၊ ေနာက္စိတ္မ်ား၏၊ ေပါက္ဖြားလာဖို႔၊ ေရွ႔စိတ္တို႔၏၊ ခ်ိဳ႔ခ်ိဳ႔ယြင္းယြင္း၊ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းသည္၊ ထင္လင္း ဥပၸါဒခဏဘဂၤ နိေရာဓတည္း။
၆။ အႏုပၸါဒခဏဘဂၤ နိေရာဓ
ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါ ရဟႏၲာတို႔၏ စုတိစိတ္၏ ဘင္ခဏ၌ ေနာက္ေနာက္ေသာစိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာရန္ အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ နတၳိ၊ ၀ိဂတ စေသာ သတၱိတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးမျပဳဘဲ မိမိ၏အေၾကာင္းကုန္၍သာ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းသည္ ( အႏုပၸါဒ-ေနာက္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာရန္ ေက်းဇူးမျပဳဘဲ၊ ခဏ-ခဏငယ္သံုးပါးတို႔တြင္၊ ဘဂၤ-ဘင္ခဏ၌၊ နိေရာဓ-ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းေၾကာင့္ ) အႏုပၸါဒခဏဘဂၤ နိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ )
မီးဇာႏွင့္ဆီ ကုန္၍ မီး၏ျငိမ္းျခင္းသည္ မည္သည့္အရာ၀တၳဳကိုမွ် ျဖစ္ေပၚလာရန္ ေက်းဇူးျပဳဘဲ မိမိ၏အေၾကာင္းကုန္၍သာ ျငိမ္းဘိသကဲ့သုိ႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္ )
ဆီႏွင့္မီးဇာ၊ ကုန္ခဲ့ရာေၾကာင့္၊ လ်င္စြာျငိမ္းေပ၊ မီးအေနသို႔၊ ကိေလကမၼ။ ေဒြ၀ဋၬတို႔၊ ကုန္ၾကတံုလွ်င္း၊ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းသည္၊ မယြင္း အႏုပၸါဒခဏဘဂၤ နိေရာဓတည္း။
၇။ သညာေ၀ဒယိတ နိေရာဓ ( ပဋိသမၻိဒါမဂၢ အ႒ကထာ ပတြဲ-ႏွာ ၂၄၈ )
သမာပတ္ရွစ္ပါး ရျပီးေသာ ကာမ ရူပ အနာဂါမ္ ရဟႏၲာပုဂၢိဳလ္မ်ား၌ နိေရာဓသမာပတ္သို႔ ေရာက္ရန္ စ်ာန္၀င္စားနည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ျဖင့္ ၀င္စားျခင္းေၾကာင့္ ကာမဘံု၌ ခုနစ္ရက္၊ ရူပဘံု၌ အလိုရွိသမွ် စိတ္ ေစတသိက္ စိတၱဇရုပ္တို႔၏ မျဖစ္ဘဲ ခ်ဳပ္ျငိမ္း ရုပ္သိမ္းေနျခင္းသည္ ( သညာေ၀ဒယိတ-သညာ ေ၀ဒနာ အဦးရွိေသာ စိတ္ ေစတသိက္ စိတၱဇရုပ္တို႔၏၊ နိေရာဓ-မျဖစ္ဘဲ ခ်ဳပ္ျငိမ္း ရုပ္သိမ္းျခင္းေၾကာင့္ ) သညာေ၀ဒယိတ နိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ )
ယခုေခတ္ ေမ့ေဆးေပးၾကရာ၌ ေမ့ေဆး၏ အစြမ္းသတၱိအားေလ်ာ္စြာ ဆရာ၀န္အလိုရွိသမွ် ေမ့ေျမာ၍ေနဘိသကဲ့သို႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္ )
စ်ာန္ရနာဂါမ္၊ အရဟံတို႔၊ စ်ာန္အာႏုေဘာ္၊ ရွိန္အေစာ္ေၾကာင့္၊ ႏွစ္ေဖာ္စိတ္ေစ၊ စိတၱေဇ၏၊ ကာေမ သတၱ၊ ဘံုရူပ၌၊ လိုသမွ်မျငင္း၊ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းသည္၊ မယြင္း သညာေ၀ဒယိတ နိေရာဓတည္း။
၈။ သစၥ နိေရာဓ
သစၥနိေရာဓဟူသည္ ပရမတ္ေလးပါးတို႔တြင္ စိတ္ ေစတသိက္ ရုပ္ ပရမတ္တို႔သည္ မိမိ မိမိတို႔၏ သေဘာလကၡဏာအားျဖင့္ အသီးသီး သာသနာတြင္း သာသနာပ ဘယ္ကာလ၌မဆို အဟုတ္အမွန္ ဧကန္စင္စစ္ ရွိေနၾကဘိသကဲ့သို႔ ထို႔အတူ မိမိ၏ ျငိမ္းေအးျခင္းဟူေသာ သႏၲိသေဘာျဖင့္ အသီးအျခား သာသနာတြင္း သာသနာပ ဘယ္ကာလ၌မဆို အဟုတ္အမွန္ ဧကန္စင္စစ္ ရွိေနၾကေသာ ေရွ႔သံုးပါးတို႔ႏွင့္ မေရာမယွက္ သက္သက္ေသာ အသခၤတဓာတ္ ပရမတ္တမ်ိဳးသည္ ( သစၥ-မွန္ကန္တည့္မတ္ေသာ၊ နိေရာဓ-အႏုသယကိေလသာတို႔၏ ခ်ဳပ္ျငိမ္းေၾကာင္းျဖစ္ေသာၾကာင့္ ) သစၥ နိေရာဓ မည္၏။
( ဥပမာ )
အစြမ္းသတၱိ ထက္ျမက္လွေသာ ေဆး၀ါးမႏၲရားသည္ ႀကီးက်ယ္ျပင္းျပလွေသာ ေရာဂါေ၀ဒနာ အျဖာျဖာတို႔၏ ကင္းေပ်ာက္ပ်က္စီးေၾကာင္း ျဖစ္ဘိသကဲ့သို႔ မွတ္အပ္၏။
( ေဆာင္ )
စိတ္ ေစ ရုပ္မ်ား၊ သေဘာအားျဖင့္၊ သီးျခားတံုလ်က္၊ စဥ္အဆက္ျဖင့္၊ ပ်က္ကာ ျဖစ္ကာ၊ ရွိေနပါသို႔၊ ပမာထိုနဲ၊ ျဖစ္ပ်က္စဲလ်က္၊ အျမဲမကြာ၊ ရွိေနပါ၍၊ ဘယ္ခါမဆို၊ သူထိုထိုတိုု႔၊ မဂ္ ဖိုလ္ ရက၊ ပစၥကၡျဖင့္၊ အႏုသယေပါင္း၊ ခ်ဳပ္ျငိမ္းေၾကာင္းသည္၊ မွတ္ေၾကာင္း သစၥနိေရာဓတည္း။
( ျပည္-ေဇာတိကာရံု ဆရာေတာ္ )